ВОЖАнОмАи
саводи расонаӣ
саводи расонаӣ
Лоиҳаи "Чӣ гуна бояд расонаҳоро хонд ва дарк кард. Платформаи mediasavod.tj дар кӯмаки шумост"
Дӯстони азиз! Агар дар ҳамин мавзӯъ вожаҳоеро донед, ки зарурати ворид шуданаш ба "Вожаномаи саводи расонаӣ бошад, лутфан пешниҳоди худро бо истифода аз ин имкон ирсол намоед!
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
Аа
Абарматн/ гипертекст/ hypertext- матни расонаӣ, ки аз абарпайвандҳо иборат буда, ба корбар иҷозат медиҳад бо нохун задан ба калимот ё объектҳои савтию тасвирии муайян ба содагӣ ба пайванд, матнҳо ё объектҳои ҳамкеши пайвастшуда биравад.
Абарпайванд/ гиперссылка/ hyperlink- навъе пайванд дар абарматн, ки ҳамчун як унсури санади электронӣ рӯи калима, акс ё дигар ҷузъиёт дар назар гирифта мешавад ва барои гузариш ба санади дигар, истифода мегардад. Яъне алоқамандии байни саҳифаҳо ва парвандаҳоро таъмин мекунад.
Аватар/ аватар/ avatar - (аз англисии avatar – таҷассум) – тасвири графикӣ, ки ҳамчун тасвири корбар дар шабакаҳои иҷтимоӣ, бозиҳои онлайнӣ ва форумҳо истифода мешавад.
Авлавияти мобайл/сперва мобайл/ mobile first – тарзи ташкили кор дар идораи нашрия, вақте ки интишори мӯҳтаво дар платформаҳои мобайлӣ авлавият пайдо мекунад.
Авлавияти чоп/ сперва печать/ print first – тарзи ташкили кор дар идораи нашрия, вақте ки интишори мӯҳтаво дар рӯи интиқолдиҳандаҳо қоғазӣ авлавият пайдо мекунад.
Авлавияти web/ сперва web/ web first – тарзи ташкили кор дар идораи нашрия, вақте ки авлавияти интишори ахбор ва гузориши рӯйдодҳо ба сомона дода мешавад, на ба нашрияи чопӣ.
Адаптатсия/ адаптация/ аdaptation – мутобиқсозӣ, ба таври умум ба табъу завқ ва шароитҳои маҳаллӣ мувофиқу мутобиқ сохтани ҳама гуна матлаби расонаиро адаптатсия мегӯянд.
Ангеза/ мотив/ motive - маҷмуи шароитхои дохилй ва беруние, ки боиси фаъолияти субъект гардида, самти фаъолиятро муайян мекунанд; талаботест, ки истеъмолкунандаро ба амал кардану харидани маҳсулот маҷбур месозад.
Ангезонидан/ мотивация/ motivation – раванди ба ҳавасмандӣ ва фишангҳо табдил додани эҳтиёҷот ва талаботе, ки инсонро ба амал кардан водор месозад; як навъи кобилияти фард барои фаъолона қонеъ гардондани ниёзҳояш аст.
Анонимайзер/ анонимайзер/ аnonymizer - номи умумии абзорест, барои махфӣ доштани маълумот дар бораи компютер, суроғаи IP ё корбар дар шабака аз сервери фосилавӣ , ки байни муштарӣ ва манбаи интернетии мавриди таваҷҷӯҳи ӯ вазифаи миёнравиро иҷро мекунад. Бо он шумо метавонед ба сомонаҳое, ки дар кишвари мушаххас, дар ҷойи кор ё аз ҷониби провайдер баста шудаанд, ба осонӣ дастрасӣ пайдо кунед.
Астротурфинг/ астротурфинг/ astroturfing - усули ташкили афкори сунъии ҷомеъа ба воситаи одамони махсус истихдом шуда аст. Онҳо бар ивази маблағ шарҳу мақолаҳои фармоишӣ менависанд ва эҳсоси дастгирии мардумиро ба вуҷуд меоранд.
Аудити сомона/ аудит сайта/ site audit – таҷзия ва таҳлили сомона (манбаъ) ба хотири мутобиқат ба талаботи низомҳои ҷустуҷӯӣ барои пешрафти минбаъдаи ҷустуҷӯҳо, ҳамчунин арзёбии қобилиятҳои истифода ва ҷаззобият барои корбарон.
Афзорак/ приложение/ app - барномае, ки махсус барои дастгоҳҳои мобайлӣ, яъне телефонҳои ҳамроҳ (телефонҳои ҳушманд ё планшет) эҷод шудааст. Афзоракҳо маъмулан бо истифода аз мағозаҳои махсус ба мисли AppStore барои iOS, Google Play барои Android насб мешаванд.
Афзуна/ расширение/ extensions - барнома ва абзорҳое ҳастанд, ки барои афзоиши имконият ва қобилиятҳои нав, ба мисли масдуд кардани таблиғоти нохушоянд, мудирияти гузарвожаҳо ва ғайра дар браузери шумо насб шудаанд
Абарпайванд/ гиперссылка/ hyperlink- навъе пайванд дар абарматн, ки ҳамчун як унсури санади электронӣ рӯи калима, акс ё дигар ҷузъиёт дар назар гирифта мешавад ва барои гузариш ба санади дигар, истифода мегардад. Яъне алоқамандии байни саҳифаҳо ва парвандаҳоро таъмин мекунад.
Аватар/ аватар/ avatar - (аз англисии avatar – таҷассум) – тасвири графикӣ, ки ҳамчун тасвири корбар дар шабакаҳои иҷтимоӣ, бозиҳои онлайнӣ ва форумҳо истифода мешавад.
Авлавияти мобайл/сперва мобайл/ mobile first – тарзи ташкили кор дар идораи нашрия, вақте ки интишори мӯҳтаво дар платформаҳои мобайлӣ авлавият пайдо мекунад.
Авлавияти чоп/ сперва печать/ print first – тарзи ташкили кор дар идораи нашрия, вақте ки интишори мӯҳтаво дар рӯи интиқолдиҳандаҳо қоғазӣ авлавият пайдо мекунад.
Авлавияти web/ сперва web/ web first – тарзи ташкили кор дар идораи нашрия, вақте ки авлавияти интишори ахбор ва гузориши рӯйдодҳо ба сомона дода мешавад, на ба нашрияи чопӣ.
Адаптатсия/ адаптация/ аdaptation – мутобиқсозӣ, ба таври умум ба табъу завқ ва шароитҳои маҳаллӣ мувофиқу мутобиқ сохтани ҳама гуна матлаби расонаиро адаптатсия мегӯянд.
Ангеза/ мотив/ motive - маҷмуи шароитхои дохилй ва беруние, ки боиси фаъолияти субъект гардида, самти фаъолиятро муайян мекунанд; талаботест, ки истеъмолкунандаро ба амал кардану харидани маҳсулот маҷбур месозад.
Ангезонидан/ мотивация/ motivation – раванди ба ҳавасмандӣ ва фишангҳо табдил додани эҳтиёҷот ва талаботе, ки инсонро ба амал кардан водор месозад; як навъи кобилияти фард барои фаъолона қонеъ гардондани ниёзҳояш аст.
Анонимайзер/ анонимайзер/ аnonymizer - номи умумии абзорест, барои махфӣ доштани маълумот дар бораи компютер, суроғаи IP ё корбар дар шабака аз сервери фосилавӣ , ки байни муштарӣ ва манбаи интернетии мавриди таваҷҷӯҳи ӯ вазифаи миёнравиро иҷро мекунад. Бо он шумо метавонед ба сомонаҳое, ки дар кишвари мушаххас, дар ҷойи кор ё аз ҷониби провайдер баста шудаанд, ба осонӣ дастрасӣ пайдо кунед.
Астротурфинг/ астротурфинг/ astroturfing - усули ташкили афкори сунъии ҷомеъа ба воситаи одамони махсус истихдом шуда аст. Онҳо бар ивази маблағ шарҳу мақолаҳои фармоишӣ менависанд ва эҳсоси дастгирии мардумиро ба вуҷуд меоранд.
Аудити сомона/ аудит сайта/ site audit – таҷзия ва таҳлили сомона (манбаъ) ба хотири мутобиқат ба талаботи низомҳои ҷустуҷӯӣ барои пешрафти минбаъдаи ҷустуҷӯҳо, ҳамчунин арзёбии қобилиятҳои истифода ва ҷаззобият барои корбарон.
Афзорак/ приложение/ app - барномае, ки махсус барои дастгоҳҳои мобайлӣ, яъне телефонҳои ҳамроҳ (телефонҳои ҳушманд ё планшет) эҷод шудааст. Афзоракҳо маъмулан бо истифода аз мағозаҳои махсус ба мисли AppStore барои iOS, Google Play барои Android насб мешаванд.
Афзуна/ расширение/ extensions - барнома ва абзорҳое ҳастанд, ки барои афзоиши имконият ва қобилиятҳои нав, ба мисли масдуд кардани таблиғоти нохушоянд, мудирияти гузарвожаҳо ва ғайра дар браузери шумо насб шудаанд
Бб
Баннер/ баннер/ banner- яке аз қолабҳои таблиғоти интернетӣ аст. Он як тасвири графикӣ аст, ки метавонад дорои унсурҳои собит (беҳаракат) ё мутаҳаррик (аниматсионӣ) бошад; метавонад абарпайванд ба вебсайти таблиғкунанда бошад. "Нобиноии" баннерӣ - инкори нохудогоҳи корбар аз ҳар маводе мебошад, ки шабеҳи реклама аст, ё дар ҷойҳои маъмулӣ барои таблиғот гузошта шудаанд.
Баранда / модератор/ moderator – (аз лотинӣ moderor – "худдорӣ кардан, боз доштан, паст кардан") – барандаи ҳирфаии нишасти матбуотӣ, конференсияи илмӣ, фокус гурӯҳ ё чорабинии рӯнамоӣ. Баранда ин нақши махсуси ташкилкунандаи равобит, раванди муошират аст. Баранда дар гурӯҳҳои хурд ё бузург танҳо ё ҳамроҳи модератори дигар кор карда метавонад.
Барномаи роёнаӣ/ компьютерная программа/ computer program - маҷмӯъае аз алгоритм ё дастурамалҳоест, ки роёна барои анҷоми як кори мушаххас онро иҷро мекунад. Роёна барои анҷоми корҳояш ба барномаҳо ниёз дорад ва маъмулан ҳар барномаро дар як воҳиди муайяни вақт иҷро мекунад.
Бастаи расонаӣ/медиа-кит/ media kit - маҷмӯи санадҳои матнӣ, савтӣ ва тасвирӣ аст, ки маълумоти муфассалро дар бораи ҳодиса, ташкилот, чорабинӣ ё лоиҳа дар бар мегирад. Бастаи расонаӣ яке муҳимтарин санади маркетингӣ ва таблиғотӣ (PR) барои матбуот буда, дар таркиби худ як қатор PR-матнҳо, аз ҷумла паёми мсатбуотӣ (пресс-релиз), варақаи иттилоотӣ, матни муҳосиба, намунаи саволҳо, маълумоти марбут ба шарҳи ҳол, ҷадвалҳо, порчаҳо аз рӯзномаву маҷаллаҳо, суратҳо ва дигар маводро дорад. Вазифаи маҷмӯаи бастаи расонаӣ аз он иборат аст, ки ба рӯзноманигорон дар бораи рӯйдоди ҷорӣ, қаҳрамонҳои асосӣ, инчунин дар бораи созмоне, ки чорабинӣ баргузор мекунад, роҳбарони он, соҳаи фаъолият, молу хизматрасонӣ, таърихи он маълумоти маълумоти муфассал пешкаш мекунад.
Беҳдошти рақамӣ/ цифровая гигеена/ digital hygiene - маҷмӯи қоидаҳое мебошад ва тибқи онҳо шахс амнияти иттилоотӣ, ки ҳаргиз беному нишон будан не, балки ҳифозатро дар назар дорад, таъмин мекунад. Он ба соҳаи донишҳо дар бораи амнияти рақамӣ тааллуқ дорад.
Беҳинасозоии ҷустор/ поисковая оптимизация/ Search Engine Optimization, SEO - равиш ё усуле, ки имкон медиҳад, то сомона ба гунае беҳина шавад, ки дар натиҷаи ҷустуҷӯ аз рӯи калидвожаҳо сомона дар низомҳои ҷусторӣ дар ҷойгоҳҳои бартаридошта зоҳир шавад.
Бигборд/ бигборд/ bigboard/ - (аз англисии big board – "лавҳатахтаи бузург") – як намуди таблиғоти беруниест, ки дар рӯйи лавҳаҳои ниҳоят бузург ҷойгир карда мешавад. Масалан, бигборди аз ҷиҳати ҳаҷм маъмултарин дар Тоҷикистон 3х6 м. мебошад.
Бисёрэкранӣ/ многоэкранность/ multiscreen- як падидаи муосирест, ки як шахс якчанд намуди гадҷетҳо ва экранҳоро барои гирифтани иттилоот истифода мебарад. Масалан, пас аз тамошои телевизор аз ҷустуҷӯи Google тавассути компютер истифода мебарад, маълумотро дар планшет тамошо мекунад, шарҳҳоро дар шабакаҳои иҷтимоӣ тавассути смартфон мехонад ва ё видеоҳоро тавассути хадамотҳои видеоӣ дар экрани соати ҳушманд тамошо мекунад.
Блог/ блог/ blog - навъе сомонаи интернетии шахсӣ аст, (як дафтари хотироти оммавӣ аст), ки нависандаи он метавонад ёддоштҳо, аксҳо, филмҳо ва дигар матлабҳои худро дар он ҷойгир намояд ва ҳама метавонанд дар мавриди навиштаҳо назар диҳанд. Ба сурати умум баёни нуқтаи назари шахсӣ, фаврияти баланд, афзоиши эҳсосот ва дар аксар адами меъёрҳои рӯзноманигорӣ хоси блогҳо мебошанд.
Бознашр/ репост/ repost/ - роҳи фаврии мубодилаи мақола ё ёддошти дигар дар шабакаи иҷтимоӣ мебошад. Ин амалкард имкон медиҳад, ки маълумотро фавран нусхабардорӣ карда, дар сафҳаи худ нашр кунед, ё ба дӯстонатон фиристед. Бо бознашр кардан, шумо маълумотро дар шакли аслаш мубодила ва пайванди манбаъро ишора мекунед.
Бознависӣ /рерайтинг/ rewriting – раванди эҷоди матни нави хосаю беназир дар заминаи матни мавҷуда. Он одатан барои навиштани матнҳои хосаю беназири SEO бо мақсади пешбурди минбаъдаи онҳо дар низомҳои ҷустуҷӯӣ ва инчунин ҳангоми табдил додани матни бузургҳаҷму мураккаб ба соддатар истифода мешавад.
Бозигунасозӣ/ геймификация/ gamification – истифода аз унсурҳои бозӣ (бозиҳои хабарӣ, викторинаҳо, тестҳои санҷишӣ, пазлҳо ва ғайра) барои афзоиши иштироки корбар дар ин ё он достони хос, ҳамчунин ҷалб ва нигоҳ доштани мухотаб. Ба таври густурдатар истифодаи бозӣ дар рӯзноманигорӣ дар назар аст.
Бот/ бот/ bot/- (шакли кӯтоҳшудаи вожаи ангисии robot) – барномаи компутарие, ки амалҳои хосро ба ҷойи корбар анҷом медиҳад
Брендбук/ брендбук/ brand book - санади расмии дохилиширкатӣ, ки ҷузъиёти маҳсули расонаӣ, рисолати он, мафҳум, вижагиҳои асосӣ, тасбити мавқеият ва мухотабонро шарҳ медиҳад. Брендбук меъёрҳоро барои эҷод ва тарроҳии мавод муайян мекунад.
Брифинг/ брифинг/ briefing/- (аз калимаи англисии brief – "кӯтоҳ, кӯтоҳмуддат, мухтасар") – ҷаласаи корӣ бо иштироки журналистони даъватгардида дар мақомоти ҳокимият, ширкату корхонаҳои бузург, вазоратҳо ва созмонҳои ҷамъиятӣ. Одатан, брифинг як навъ нишасти матбуотии мухтасар аст, ки фақат ба як мавзӯъ бахшида шуда, дар он мавқеи расмӣ баён мегардад.
Бумиёни рақамӣ/ цифровые аборигены/ digital native - онҳоеанд, ки солҳои 90 асри гузашта ба ин сӯ таваллуд шудаанд ва дар олами роёна, телефонҳои ҳамроҳу ҳушманд, видеокамера, бозиҳои видеоӣ ва фанорвариҳои ба воя расидаанд. Онҳо корбарони мумтози Интернет буда, аз технологияҳои нав ба хубӣ истифода мекунанд.
Баранда / модератор/ moderator – (аз лотинӣ moderor – "худдорӣ кардан, боз доштан, паст кардан") – барандаи ҳирфаии нишасти матбуотӣ, конференсияи илмӣ, фокус гурӯҳ ё чорабинии рӯнамоӣ. Баранда ин нақши махсуси ташкилкунандаи равобит, раванди муошират аст. Баранда дар гурӯҳҳои хурд ё бузург танҳо ё ҳамроҳи модератори дигар кор карда метавонад.
Барномаи роёнаӣ/ компьютерная программа/ computer program - маҷмӯъае аз алгоритм ё дастурамалҳоест, ки роёна барои анҷоми як кори мушаххас онро иҷро мекунад. Роёна барои анҷоми корҳояш ба барномаҳо ниёз дорад ва маъмулан ҳар барномаро дар як воҳиди муайяни вақт иҷро мекунад.
Бастаи расонаӣ/медиа-кит/ media kit - маҷмӯи санадҳои матнӣ, савтӣ ва тасвирӣ аст, ки маълумоти муфассалро дар бораи ҳодиса, ташкилот, чорабинӣ ё лоиҳа дар бар мегирад. Бастаи расонаӣ яке муҳимтарин санади маркетингӣ ва таблиғотӣ (PR) барои матбуот буда, дар таркиби худ як қатор PR-матнҳо, аз ҷумла паёми мсатбуотӣ (пресс-релиз), варақаи иттилоотӣ, матни муҳосиба, намунаи саволҳо, маълумоти марбут ба шарҳи ҳол, ҷадвалҳо, порчаҳо аз рӯзномаву маҷаллаҳо, суратҳо ва дигар маводро дорад. Вазифаи маҷмӯаи бастаи расонаӣ аз он иборат аст, ки ба рӯзноманигорон дар бораи рӯйдоди ҷорӣ, қаҳрамонҳои асосӣ, инчунин дар бораи созмоне, ки чорабинӣ баргузор мекунад, роҳбарони он, соҳаи фаъолият, молу хизматрасонӣ, таърихи он маълумоти маълумоти муфассал пешкаш мекунад.
Беҳдошти рақамӣ/ цифровая гигеена/ digital hygiene - маҷмӯи қоидаҳое мебошад ва тибқи онҳо шахс амнияти иттилоотӣ, ки ҳаргиз беному нишон будан не, балки ҳифозатро дар назар дорад, таъмин мекунад. Он ба соҳаи донишҳо дар бораи амнияти рақамӣ тааллуқ дорад.
Беҳинасозоии ҷустор/ поисковая оптимизация/ Search Engine Optimization, SEO - равиш ё усуле, ки имкон медиҳад, то сомона ба гунае беҳина шавад, ки дар натиҷаи ҷустуҷӯ аз рӯи калидвожаҳо сомона дар низомҳои ҷусторӣ дар ҷойгоҳҳои бартаридошта зоҳир шавад.
Бигборд/ бигборд/ bigboard/ - (аз англисии big board – "лавҳатахтаи бузург") – як намуди таблиғоти беруниест, ки дар рӯйи лавҳаҳои ниҳоят бузург ҷойгир карда мешавад. Масалан, бигборди аз ҷиҳати ҳаҷм маъмултарин дар Тоҷикистон 3х6 м. мебошад.
Бисёрэкранӣ/ многоэкранность/ multiscreen- як падидаи муосирест, ки як шахс якчанд намуди гадҷетҳо ва экранҳоро барои гирифтани иттилоот истифода мебарад. Масалан, пас аз тамошои телевизор аз ҷустуҷӯи Google тавассути компютер истифода мебарад, маълумотро дар планшет тамошо мекунад, шарҳҳоро дар шабакаҳои иҷтимоӣ тавассути смартфон мехонад ва ё видеоҳоро тавассути хадамотҳои видеоӣ дар экрани соати ҳушманд тамошо мекунад.
Блог/ блог/ blog - навъе сомонаи интернетии шахсӣ аст, (як дафтари хотироти оммавӣ аст), ки нависандаи он метавонад ёддоштҳо, аксҳо, филмҳо ва дигар матлабҳои худро дар он ҷойгир намояд ва ҳама метавонанд дар мавриди навиштаҳо назар диҳанд. Ба сурати умум баёни нуқтаи назари шахсӣ, фаврияти баланд, афзоиши эҳсосот ва дар аксар адами меъёрҳои рӯзноманигорӣ хоси блогҳо мебошанд.
Бознашр/ репост/ repost/ - роҳи фаврии мубодилаи мақола ё ёддошти дигар дар шабакаи иҷтимоӣ мебошад. Ин амалкард имкон медиҳад, ки маълумотро фавран нусхабардорӣ карда, дар сафҳаи худ нашр кунед, ё ба дӯстонатон фиристед. Бо бознашр кардан, шумо маълумотро дар шакли аслаш мубодила ва пайванди манбаъро ишора мекунед.
Бознависӣ /рерайтинг/ rewriting – раванди эҷоди матни нави хосаю беназир дар заминаи матни мавҷуда. Он одатан барои навиштани матнҳои хосаю беназири SEO бо мақсади пешбурди минбаъдаи онҳо дар низомҳои ҷустуҷӯӣ ва инчунин ҳангоми табдил додани матни бузургҳаҷму мураккаб ба соддатар истифода мешавад.
Бозигунасозӣ/ геймификация/ gamification – истифода аз унсурҳои бозӣ (бозиҳои хабарӣ, викторинаҳо, тестҳои санҷишӣ, пазлҳо ва ғайра) барои афзоиши иштироки корбар дар ин ё он достони хос, ҳамчунин ҷалб ва нигоҳ доштани мухотаб. Ба таври густурдатар истифодаи бозӣ дар рӯзноманигорӣ дар назар аст.
Бот/ бот/ bot/- (шакли кӯтоҳшудаи вожаи ангисии robot) – барномаи компутарие, ки амалҳои хосро ба ҷойи корбар анҷом медиҳад
Брендбук/ брендбук/ brand book - санади расмии дохилиширкатӣ, ки ҷузъиёти маҳсули расонаӣ, рисолати он, мафҳум, вижагиҳои асосӣ, тасбити мавқеият ва мухотабонро шарҳ медиҳад. Брендбук меъёрҳоро барои эҷод ва тарроҳии мавод муайян мекунад.
Брифинг/ брифинг/ briefing/- (аз калимаи англисии brief – "кӯтоҳ, кӯтоҳмуддат, мухтасар") – ҷаласаи корӣ бо иштироки журналистони даъватгардида дар мақомоти ҳокимият, ширкату корхонаҳои бузург, вазоратҳо ва созмонҳои ҷамъиятӣ. Одатан, брифинг як навъ нишасти матбуотии мухтасар аст, ки фақат ба як мавзӯъ бахшида шуда, дар он мавқеи расмӣ баён мегардад.
Бумиёни рақамӣ/ цифровые аборигены/ digital native - онҳоеанд, ки солҳои 90 асри гузашта ба ин сӯ таваллуд шудаанд ва дар олами роёна, телефонҳои ҳамроҳу ҳушманд, видеокамера, бозиҳои видеоӣ ва фанорвариҳои ба воя расидаанд. Онҳо корбарони мумтози Интернет буда, аз технологияҳои нав ба хубӣ истифода мекунанд.
Вв
Васоити иртиботи омма/ средства массвой коммуникации/ mass media – каналҳо ва интиқолдиҳандаҳои махсус мебошанд, ки ба шарофати онҳо паёмҳои иттилоотӣ дар қаламрави бузург паҳн мешаванд. Истилоҳи мазкур дар мо аксар вақт иштибоҳан дар шакли ВАО (васоити ахбори омма) истифода мешавад. Истилоҳи "ВАО" ба забони тоҷикӣ дар натиҷаи тарҷумаи таҳтуллафзӣ аз забони русӣ гузаштааст. Ин истилоҳ ба забони русӣ дар натиҷаи тарҷумаи таҳтуллафзии таъбири фаронсавии "moyens dinformation de masse" ҷой гирифтааст...
Вебсанад/ веб-документ/ Web Document – ашёи моддӣ, ки дар он иттилоот дар намуди матн, сабти овоз ва тасвир ё шакли дигари ихтиёрӣ инъикос гардида, барои нигоҳдорӣ ва истифодаи ҷамъиятӣ муайян шудаааст.
Вебсаҳифа/ вебстраница/ web page - захираи бузурги матнӣ,савтӣ,тасвирӣ, ки тавассути Интернет бо истифода аз мурургар дастрас аст
Вебсомона/ вебсайт/ website - маҷмӯи ба ҳамдигар алоқаманди захираҳои иттилоотии онлайние, ки барои азназаргузаронӣ тариқи шабакаи иртибототӣ ва воситаи барномаи махсус, яъне мурургар пешбинӣ гардидааст.
Веб 2.0 / Веб 2.0/ Web 2.0 - марҳилаи дуюми рушду тавсеаи Интернет, вақте ки корбарон имкониятҳои мухталифи таъомулу иртибот, эҷоди матнҳо, блогҳо ва ғайраро дарёфт карданд. Эҷод ва паҳн кардани муҳтаво ҳам ба мисли касби иттилоот муҳим аст.
Виджет/ виджет/ vidjet – як унсури ёрирасони интерфейс аст, ки дар сомона ҷой дода, ё рӯи мизи кории роёна гузошта мешавад, то ин ки ин ё он иттилоотро намоиш диҳад.
Викторина/ викторина/ quiz – озмуни саволу ҷавоб дар мавзӯъҳои гуногун ва супорида шудани мукофотҳо ба ғолибон. Викторинаро аксар вақт ширкатҳои радио ва телевизион, идораи нашрияҳои чопӣ ва ҳам онлайнӣ, инчунин дигар ВАО мегузаронанд. Викторина яке аз воситаҳои муҳими ҷалб ва нигоҳ доштани мухотаб ба ҳисоб меравад.
Вебсанад/ веб-документ/ Web Document – ашёи моддӣ, ки дар он иттилоот дар намуди матн, сабти овоз ва тасвир ё шакли дигари ихтиёрӣ инъикос гардида, барои нигоҳдорӣ ва истифодаи ҷамъиятӣ муайян шудаааст.
Вебсаҳифа/ вебстраница/ web page - захираи бузурги матнӣ,савтӣ,тасвирӣ, ки тавассути Интернет бо истифода аз мурургар дастрас аст
Вебсомона/ вебсайт/ website - маҷмӯи ба ҳамдигар алоқаманди захираҳои иттилоотии онлайние, ки барои азназаргузаронӣ тариқи шабакаи иртибототӣ ва воситаи барномаи махсус, яъне мурургар пешбинӣ гардидааст.
Веб 2.0 / Веб 2.0/ Web 2.0 - марҳилаи дуюми рушду тавсеаи Интернет, вақте ки корбарон имкониятҳои мухталифи таъомулу иртибот, эҷоди матнҳо, блогҳо ва ғайраро дарёфт карданд. Эҷод ва паҳн кардани муҳтаво ҳам ба мисли касби иттилоот муҳим аст.
Виджет/ виджет/ vidjet – як унсури ёрирасони интерфейс аст, ки дар сомона ҷой дода, ё рӯи мизи кории роёна гузошта мешавад, то ин ки ин ё он иттилоотро намоиш диҳад.
Викторина/ викторина/ quiz – озмуни саволу ҷавоб дар мавзӯъҳои гуногун ва супорида шудани мукофотҳо ба ғолибон. Викторинаро аксар вақт ширкатҳои радио ва телевизион, идораи нашрияҳои чопӣ ва ҳам онлайнӣ, инчунин дигар ВАО мегузаронанд. Викторина яке аз воситаҳои муҳими ҷалб ва нигоҳ доштани мухотаб ба ҳисоб меравад.
Гг
Газлайтинг/газлайтинг/gaslighting - навъи сӯиистифодаи равоншинохтӣ, ки дар он дасткорикунанда (манипулятор) ҳақиқати рухдодаро инкор мекунад ва кӯшиш менамояд то қурбонии дасткорӣ ба хотироти хеш шак оварда, дарки худро аз воқеият тағйир диҳад. Газлайтинг як шакли хеле мураккаби манипулясия аст ва баъзан онро шинохтан кори осон нест.
Ғғ
Ғалоғулаи иттилоотӣ/информационный шум/information noise/ - падидаи фарҳангие, ки дар асри 20 зуҳур карда, аз мавҷудияти унсурҳое дар матн, ки фаҳмиши онро душвор мегардонанд, маънои гуфтаҳоро таҳриф менамоянд, ё ба фаҳмишу дарки муносиби мундариҷаи он комилан халал мерасонанд, дарак медиҳад. Мафҳуми "ғалоғулаи иттилоотӣ" миансуб ба фазои муосири расонаӣ ва роҳҳои паҳн кардани иттилоот дар шароити «пурбории» иттилоотии ҷомеа аст.
Ғалоғулаи семантикӣ/семантический шум/semantic noise/ - як навъ садои муоширатист, ки гӯянда аз забони мураккаб, техникӣ ё аз лиҳози грамматикӣ душвор истифода мекунад ва қабулкунанда хабарро намефаҳмад. Ин ҳолат вақте рух медиҳад, ки шахси паёмдиҳанда калима ё ибораро бо маънои номаълум истифода мебарад.
Ғалоғулаи семантикӣ/семантический шум/semantic noise/ - як навъ садои муоширатист, ки гӯянда аз забони мураккаб, техникӣ ё аз лиҳози грамматикӣ душвор истифода мекунад ва қабулкунанда хабарро намефаҳмад. Ин ҳолат вақте рух медиҳад, ки шахси паёмдиҳанда калима ё ибораро бо маънои номаълум истифода мебарад.
Дд
Дайҷест/ дайджест/ digest - (аз англ. digest-ифодаи муххтасар, аз лотинӣ digerere – тақсим (ҷудо) кардан) – намунаи мухтасари асари бадеӣ ё матбуоти даврӣ (ё дигар маълумоту иттилооти муфассал баёнгардида).
Далелгуна/ фактоид/ factoid - (аз инглисӣ fact - fact ва -oid; - аз юнонии εἶδος - шакл, намуди зоҳирӣ, - "шакли воқеият гирифтан") - иттилоот ё изҳороти беэътимод, бардурӯғ (санҷиданашуда ё ошкоро нодуруст), ки он дар пироҳани воқеият пешкаш мешавад; хабари расмии нашршуда, ки танҳо бо далели дар нашрия пайдо шудани он воқеӣ эътироф шудааст; маълумот, иттилоот ё матлаби ғайри қобили эътимод, ё рӯйдоде бо ҳақиқати шубҳанок, ки аз ҷониби умум ҳамчун ҳақиқат пазируфта шудааст. Истилоҳи "factoid" соли 1973 аз ҷониби нависандаи амрикоӣ Норман Майлер дар зиндагиномаи Мэрилин Монро истифодарда шудааст. Майлер ин истилоҳро ҳамчун "далелҳое, ки қабл аз пайдо шудан дар як маҷалла ё рӯзнома вуҷуд надоштанд" тавсиф кардааст.
Далелсанҷӣ/ фактчекинг/ factchecking (аз англ. fact-checking - "санҷиши далелҳо") — раванди баррасию санҷиши далелҳои воқеӣ дар матнҳои расонаӣ ва илмӣ-оммавӣ ба хотири муайян кардани эътибор ва дурустии онҳо.
Дасткорӣ/ манипулятсия/ manipulation/ - бо роҳи таъсиррасонӣ ба эҳсосот, фаҳмишҳои динӣ, меъёрҳои ахлоқӣ, одатҳо ва арзишҳои инсонии одамон пиёда карда мешавад, ки баъзан мо онро пай намебарем ва қурбони ҳадафу хосторҳое мегардем. Ҳар гуна иртибот ва муошират, дар умум, хусусият ва нишонаҳои дасткориро дорад. Ҳар чизе ки мо мегӯем, ба фикри мо, бояд аксуламали муайяне ба вуҷуд орад. Бештари инсонҳо ҳамеша талош мекунанд, ки атрофиён чун онҳо андеша дошта бошанд, ба хостаҳои онҳо мутобиқ бошанд ва ба ин хотир бо ҳар роҳ андешаҳои худро сироят ва баъзан таҳмил карданӣ мешаванд.
Деҳкадаи ҷаҳонӣ/ глобальная деревня/ global village - ин истилоҳ аз ҷониби Маршалл МакЛуҳан ихтироъ ва бори аввал дар китоби ӯ "Каҳкашони Гутенберг" истифода шудааст. Истилоҳи мазкур кураи заминро ифода мекунад, ки ба андозаи як деҳкада тавассути фановариҳои электронӣ ва ҳаракати фаврию ҳамзамони иттилоот аз ҳар маҳалла ба ҳар нуқта фишурда шудааст. Бо гузашти айём, деҳкадаи ҷаҳонӣ бо Интернет ва World Wide Web (Ҷаҳонвеб) ҳаммаъно гардид.
Дидорисоз / визуализатор/ visualizer – 1) мутахасис ё нармафзорест, ки бо табдили иттилоот ба образҳои тасвирӣ машғул мебошад (тавсирсоз, шаклсоз); омилест, ки аз он диққатҷалбкунанда ва диданибоб шудани матлаби расонаӣ вобастагӣ дорад (масалан, интихоби рангхои мувофиқ ё персонажи ҷолиб).
Дидорисозӣ/ визуализация/ visualization – 1) пешниҳод кардани иттилооти тасвирӣ, визуалӣ; 2) номи умумии усулҳои пешниҳоди иттилооти рақамӣ, ё намоиши муҳтавои матлаб бо истифода аз унсурҳои чандрасонаӣ ва на матнӣ, яъне таҷассуми ҳодиса ва рӯйдодҳо бо усули ғайрикаломӣ.
Дипфейк/ дипфейк/ deepfake ( аз англисии deep - "омӯзиши амиқ" + fake - "фейк, ҷаълӣ") - як усули синтези тасвирҳо дар асоси зеҳни сунъӣ мебошад, ки барои пайваст ва ё рӯпӯш кардани тасвир ва видеоҳои мавҷуд дар рӯи тасвир ё видеоҳои аслӣ истифода мешавад. Дипфейк — видеоест, ки бо истифода аз зеҳни сунъӣ эҷод мешавад.
Дисплей/ дисплей/ display – (аз англисии display - "кушодан, густурдан, паҳн кардан, падидор кардан") - дар забони касбии расонашиносӣ зери ин мафҳум таҷҳизоти намоиш, қабул ва пахши иттилоот дар назар аст.
Диффаматсия/ диффаматсия/ defamation - (аз лотинӣ diffamo-"бадном кардан") - дар расонаҳо паҳн кардани иттилооти ғайривоқеӣ ё дурӯғини бадномкунанда.
Додаҳои дидорисозишуда/ визуализация данных/ visualized data - иттилооти рақамӣ ва матнӣ, ки ба қолаби нигораӣ табдил шуда бошад
Далелгуна/ фактоид/ factoid - (аз инглисӣ fact - fact ва -oid; - аз юнонии εἶδος - шакл, намуди зоҳирӣ, - "шакли воқеият гирифтан") - иттилоот ё изҳороти беэътимод, бардурӯғ (санҷиданашуда ё ошкоро нодуруст), ки он дар пироҳани воқеият пешкаш мешавад; хабари расмии нашршуда, ки танҳо бо далели дар нашрия пайдо шудани он воқеӣ эътироф шудааст; маълумот, иттилоот ё матлаби ғайри қобили эътимод, ё рӯйдоде бо ҳақиқати шубҳанок, ки аз ҷониби умум ҳамчун ҳақиқат пазируфта шудааст. Истилоҳи "factoid" соли 1973 аз ҷониби нависандаи амрикоӣ Норман Майлер дар зиндагиномаи Мэрилин Монро истифодарда шудааст. Майлер ин истилоҳро ҳамчун "далелҳое, ки қабл аз пайдо шудан дар як маҷалла ё рӯзнома вуҷуд надоштанд" тавсиф кардааст.
Далелсанҷӣ/ фактчекинг/ factchecking (аз англ. fact-checking - "санҷиши далелҳо") — раванди баррасию санҷиши далелҳои воқеӣ дар матнҳои расонаӣ ва илмӣ-оммавӣ ба хотири муайян кардани эътибор ва дурустии онҳо.
Дасткорӣ/ манипулятсия/ manipulation/ - бо роҳи таъсиррасонӣ ба эҳсосот, фаҳмишҳои динӣ, меъёрҳои ахлоқӣ, одатҳо ва арзишҳои инсонии одамон пиёда карда мешавад, ки баъзан мо онро пай намебарем ва қурбони ҳадафу хосторҳое мегардем. Ҳар гуна иртибот ва муошират, дар умум, хусусият ва нишонаҳои дасткориро дорад. Ҳар чизе ки мо мегӯем, ба фикри мо, бояд аксуламали муайяне ба вуҷуд орад. Бештари инсонҳо ҳамеша талош мекунанд, ки атрофиён чун онҳо андеша дошта бошанд, ба хостаҳои онҳо мутобиқ бошанд ва ба ин хотир бо ҳар роҳ андешаҳои худро сироят ва баъзан таҳмил карданӣ мешаванд.
Деҳкадаи ҷаҳонӣ/ глобальная деревня/ global village - ин истилоҳ аз ҷониби Маршалл МакЛуҳан ихтироъ ва бори аввал дар китоби ӯ "Каҳкашони Гутенберг" истифода шудааст. Истилоҳи мазкур кураи заминро ифода мекунад, ки ба андозаи як деҳкада тавассути фановариҳои электронӣ ва ҳаракати фаврию ҳамзамони иттилоот аз ҳар маҳалла ба ҳар нуқта фишурда шудааст. Бо гузашти айём, деҳкадаи ҷаҳонӣ бо Интернет ва World Wide Web (Ҷаҳонвеб) ҳаммаъно гардид.
Дидорисоз / визуализатор/ visualizer – 1) мутахасис ё нармафзорест, ки бо табдили иттилоот ба образҳои тасвирӣ машғул мебошад (тавсирсоз, шаклсоз); омилест, ки аз он диққатҷалбкунанда ва диданибоб шудани матлаби расонаӣ вобастагӣ дорад (масалан, интихоби рангхои мувофиқ ё персонажи ҷолиб).
Дидорисозӣ/ визуализация/ visualization – 1) пешниҳод кардани иттилооти тасвирӣ, визуалӣ; 2) номи умумии усулҳои пешниҳоди иттилооти рақамӣ, ё намоиши муҳтавои матлаб бо истифода аз унсурҳои чандрасонаӣ ва на матнӣ, яъне таҷассуми ҳодиса ва рӯйдодҳо бо усули ғайрикаломӣ.
Дипфейк/ дипфейк/ deepfake ( аз англисии deep - "омӯзиши амиқ" + fake - "фейк, ҷаълӣ") - як усули синтези тасвирҳо дар асоси зеҳни сунъӣ мебошад, ки барои пайваст ва ё рӯпӯш кардани тасвир ва видеоҳои мавҷуд дар рӯи тасвир ё видеоҳои аслӣ истифода мешавад. Дипфейк — видеоест, ки бо истифода аз зеҳни сунъӣ эҷод мешавад.
Дисплей/ дисплей/ display – (аз англисии display - "кушодан, густурдан, паҳн кардан, падидор кардан") - дар забони касбии расонашиносӣ зери ин мафҳум таҷҳизоти намоиш, қабул ва пахши иттилоот дар назар аст.
Диффаматсия/ диффаматсия/ defamation - (аз лотинӣ diffamo-"бадном кардан") - дар расонаҳо паҳн кардани иттилооти ғайривоқеӣ ё дурӯғини бадномкунанда.
Додаҳои дидорисозишуда/ визуализация данных/ visualized data - иттилооти рақамӣ ва матнӣ, ки ба қолаби нигораӣ табдил шуда бошад
Зз
Забони хушунат/ язык вражды/ hate speech — ҳама гуна ибораҳои арзёбикунандаи манфӣ ва муҳтавои тасвирӣ дар расонаҳо, ки барои намояндагони ҳар нажоду қавм, мазҳаб, ҷинсият ва гуруҳҳои иҷтимоӣ нохушоянд ва таҳқиромез талақӣ шавад.
Запинг/ заппинг/ zipping - (аз англисии zipping-"каме зоҳир шудан") – кӯшиши аз дидани реклама гурез ҷустани тамошобинон ва ба воситаи дастгоҳи идоракунӣ (пульт управления)) гузаштан ба тамошои каналҳои дигар.
Захираи онлайнӣ/ онлайн ресурс/ online resource - захирае, ки дастрасӣ ба он таҳти низоми вақти воқеӣ тавассути дастгоҳе (компютер, телефон, смартфон ва ба ҳаминҳо монанд), ки ба шабакаи мубодилаи маълумот пайваст аст, амалӣ карда мешавад.
Заҳрзудоии рақамӣ/ цифровой детокс/ digital detox -дасткашии огоҳонаи муваққатӣ аз истифодаи телефонҳои ҳушманд, роёнаҳо, планшетҳо ва дигар дастгоҳҳо бо мақсади раҳоӣ аз стресс, ва ворид шудан ба муоширати воқеӣ, эҷодиёт ё кор аст.
Запинг/ заппинг/ zipping - (аз англисии zipping-"каме зоҳир шудан") – кӯшиши аз дидани реклама гурез ҷустани тамошобинон ва ба воситаи дастгоҳи идоракунӣ (пульт управления)) гузаштан ба тамошои каналҳои дигар.
Захираи онлайнӣ/ онлайн ресурс/ online resource - захирае, ки дастрасӣ ба он таҳти низоми вақти воқеӣ тавассути дастгоҳе (компютер, телефон, смартфон ва ба ҳаминҳо монанд), ки ба шабакаи мубодилаи маълумот пайваст аст, амалӣ карда мешавад.
Заҳрзудоии рақамӣ/ цифровой детокс/ digital detox -дасткашии огоҳонаи муваққатӣ аз истифодаи телефонҳои ҳушманд, роёнаҳо, планшетҳо ва дигар дастгоҳҳо бо мақсади раҳоӣ аз стресс, ва ворид шудан ба муоширати воқеӣ, эҷодиёт ё кор аст.
Ии
Имиҷ/ имидж/ image - (аз англ. image) – симо, фикру ақидаи устувори ҷамъият дар бораи фард, арбоб, пешво, ширкат, маҳсулот, хизматрасонӣ, касб, гурӯҳи иҷтимоӣ, ҷои зист, кишвари истеҳсолкунанда ва ғайра аст. Сохтани имиҷ ҳунари волоест, метавонад як корхонаи хурди назарногир ё кишварро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ ба арши баландтарин расонад.
Инсайдер/ инсайдер/ insider - (аз англисии insider - "дар дохил") – шахси соҳибмансаби масъулест, ки дар бораи самт ва хусусиятҳои фаъолияти ташкилот иттилооти пурра дорад. Инсайдер – шахсест, ё манбаи иттилоотиест, ки дар "дохил" ҷойгузин аст. Аутсайдер, баръакси ӯ, дар берун мебошад.
Интернет/интернет/ internet – низоми умумиҷаҳонии муттаҳидаи шабакаҳои роёнаӣ барои захира ва интиқоли иттилоот ва иртибототи электронӣ.
Инфографика/ инфографика/ infographics/ – роҳи пешниҳоди иттилоот бо истифода аз графика, тарҳ, тасвирҳо, ки имкон медиҳанд, мундариҷаи пурҳаҷм дар шакли мӯъҷаз ва дастрас интиқол дода шавад. Инфографика як синтези рӯзноманигории иттилоотӣ - таҳлилӣ ва тарроҳӣ ё худ дизайн мебошад.
Инфодемия/ инфодемия/ infodemic — консепсияи комилан нав, ки бори аввал дар гузориши Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ 2 феврали соли 2020 дар замина пайвастани вожаҳои "иттилоот (информация)" ва "эпидемия" пайдо шудааст. Инфодемия амалан маънои интишори оммавии маълумоти бардурӯғ дар давраи COVID-19-ро дар назар дорад.
Иртибот/ коммуникация/ communication/– муошират, табодули иттилоот. Каналҳо, шабакаҳо, самтҳои ҳаракати иттилоотеро, ки одамонро ба ҳамдигар мепайванданд, иртибот меноманд.
Иртиботи маркетингӣ/ маркетинговая коммуникация/ marketing communication/ – каналҳо ва шаклҳои пешниҳоди иттилоот дар бораи маҳсулот ва хизматрасониҳо ба мухотаби ҳадаф. Реклама, робита бо ҷомеа (PR), маркетинги бевосита ва пешбурди фурӯши маҳсулот (sales promotion) аз ҷумлаи муҳимтарин абзори иртиботи маркетингӣ ба ҳисоб мераванд.
Иртиботи маркетингӣ/ маркетинговая коммуникация/ marketing communication/ – каналҳо ва шаклҳои пешниҳоди иттилоот дар бораи маҳсулот ва хизматрасониҳо ба мухотаби ҳадаф. Реклама, робита бо ҷомеа (PR), маркетинги бевосита ва пешбурди фурӯши маҳсулот (sales promotion) аз ҷумлаи муҳимтарин абзори иртиботи маркетингӣ ба ҳисоб мераванд.
Иртиботи омма/ массовая коммуникация/ mass communication/ - раванди истеҳсол ва интишори иттилооти аз ҷиҳати иҷтимоӣ муҳим дар байни теъдоди зиёди истеъмолкунандагон бо мақсади таъсиррасонӣ ба низом ва пойдории арзишҳои маънавии ҷомеи мазкур, таъсири нуфузи идеологӣ, сиёсӣ, иқтисодӣ ва ташаккули фикр, андеша ва рафтори одамон тавассути воситаҳои техникии паҳнкунӣ - нашрияҳои чопӣ, радио, телевизион, интернет ва дигар воситаҳои электронии иртибот.
Иртиботсоз/ комуникатор/ communicator/ – шахс, гуруҳи шахсон ё ташкилоти таъминкунандаи иттилоот дар ҷараёни иртиботӣ.
Истеблишмент/ истеблишмент/ establishment/- ( аз англисии establishment – барқарор, поя, таҳкурсӣ) – гурӯҳҳои ҳукмрон ва имтиёзноки ҷамъият, низоми пойдори ҳокимият; табақаи олӣ.
Истеъмоли расонаӣ/ медиапотребление/ media consumption/- миқдори истифодаи расонаҳои иттилоотӣ ва фароғатӣ аз ҷониби як шахс ё гурӯҳи одамон аст. Ин мафҳум мутолиаи китобу маҷалла, тамошои филм ва барномаҳои телевизионӣ, гӯш кардани радио ва ҳамкорӣ бо навъҳои гуногуни медиатехнологияҳои муосирро фаро мегирад.
Истуриҳо/ сторис/ stories/ – як навъи мубодилаи муҳтавои фароғатӣ аз ҳаёти рӯмарра дар Instagram. Наворҳо ва аксҳои кӯтоҳ, инчунин пахшҳои мустақим баъди 24 соат пас аз нашр нопадид мешаванд.
Иттилои бардурӯғ/ дезинформация/ disinformation/- иттилооте, ки дурӯғ аст ва махсус сохта шудааст, ки ба инсонҳо, гурӯҳҳои иҷтимоӣ, ташкилотҳо ё кишварҳо зарар расонад.
Инсайдер/ инсайдер/ insider - (аз англисии insider - "дар дохил") – шахси соҳибмансаби масъулест, ки дар бораи самт ва хусусиятҳои фаъолияти ташкилот иттилооти пурра дорад. Инсайдер – шахсест, ё манбаи иттилоотиест, ки дар "дохил" ҷойгузин аст. Аутсайдер, баръакси ӯ, дар берун мебошад.
Интернет/интернет/ internet – низоми умумиҷаҳонии муттаҳидаи шабакаҳои роёнаӣ барои захира ва интиқоли иттилоот ва иртибототи электронӣ.
Инфографика/ инфографика/ infographics/ – роҳи пешниҳоди иттилоот бо истифода аз графика, тарҳ, тасвирҳо, ки имкон медиҳанд, мундариҷаи пурҳаҷм дар шакли мӯъҷаз ва дастрас интиқол дода шавад. Инфографика як синтези рӯзноманигории иттилоотӣ - таҳлилӣ ва тарроҳӣ ё худ дизайн мебошад.
Инфодемия/ инфодемия/ infodemic — консепсияи комилан нав, ки бори аввал дар гузориши Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ 2 феврали соли 2020 дар замина пайвастани вожаҳои "иттилоот (информация)" ва "эпидемия" пайдо шудааст. Инфодемия амалан маънои интишори оммавии маълумоти бардурӯғ дар давраи COVID-19-ро дар назар дорад.
Иртибот/ коммуникация/ communication/– муошират, табодули иттилоот. Каналҳо, шабакаҳо, самтҳои ҳаракати иттилоотеро, ки одамонро ба ҳамдигар мепайванданд, иртибот меноманд.
Иртиботи маркетингӣ/ маркетинговая коммуникация/ marketing communication/ – каналҳо ва шаклҳои пешниҳоди иттилоот дар бораи маҳсулот ва хизматрасониҳо ба мухотаби ҳадаф. Реклама, робита бо ҷомеа (PR), маркетинги бевосита ва пешбурди фурӯши маҳсулот (sales promotion) аз ҷумлаи муҳимтарин абзори иртиботи маркетингӣ ба ҳисоб мераванд.
Иртиботи маркетингӣ/ маркетинговая коммуникация/ marketing communication/ – каналҳо ва шаклҳои пешниҳоди иттилоот дар бораи маҳсулот ва хизматрасониҳо ба мухотаби ҳадаф. Реклама, робита бо ҷомеа (PR), маркетинги бевосита ва пешбурди фурӯши маҳсулот (sales promotion) аз ҷумлаи муҳимтарин абзори иртиботи маркетингӣ ба ҳисоб мераванд.
Иртиботи омма/ массовая коммуникация/ mass communication/ - раванди истеҳсол ва интишори иттилооти аз ҷиҳати иҷтимоӣ муҳим дар байни теъдоди зиёди истеъмолкунандагон бо мақсади таъсиррасонӣ ба низом ва пойдории арзишҳои маънавии ҷомеи мазкур, таъсири нуфузи идеологӣ, сиёсӣ, иқтисодӣ ва ташаккули фикр, андеша ва рафтори одамон тавассути воситаҳои техникии паҳнкунӣ - нашрияҳои чопӣ, радио, телевизион, интернет ва дигар воситаҳои электронии иртибот.
Иртиботсоз/ комуникатор/ communicator/ – шахс, гуруҳи шахсон ё ташкилоти таъминкунандаи иттилоот дар ҷараёни иртиботӣ.
Истеблишмент/ истеблишмент/ establishment/- ( аз англисии establishment – барқарор, поя, таҳкурсӣ) – гурӯҳҳои ҳукмрон ва имтиёзноки ҷамъият, низоми пойдори ҳокимият; табақаи олӣ.
Истеъмоли расонаӣ/ медиапотребление/ media consumption/- миқдори истифодаи расонаҳои иттилоотӣ ва фароғатӣ аз ҷониби як шахс ё гурӯҳи одамон аст. Ин мафҳум мутолиаи китобу маҷалла, тамошои филм ва барномаҳои телевизионӣ, гӯш кардани радио ва ҳамкорӣ бо навъҳои гуногуни медиатехнологияҳои муосирро фаро мегирад.
Истуриҳо/ сторис/ stories/ – як навъи мубодилаи муҳтавои фароғатӣ аз ҳаёти рӯмарра дар Instagram. Наворҳо ва аксҳои кӯтоҳ, инчунин пахшҳои мустақим баъди 24 соат пас аз нашр нопадид мешаванд.
Иттилои бардурӯғ/ дезинформация/ disinformation/- иттилооте, ки дурӯғ аст ва махсус сохта шудааст, ки ба инсонҳо, гурӯҳҳои иҷтимоӣ, ташкилотҳо ё кишварҳо зарар расонад.
Кк
Касби даромад/монетизация/monetization/ – раванди ба даст овардани даромади пулӣ аз намудҳои гуногуни фаъолият.
Клик/ клик/ click – пахш рӯи пайвандҳои матнӣ ё баннер аз ҷониби корбар ба хотири гузариши минбаъда ба сомона ё манбаъ.
Кликбейт/кликбейт/clickbait/ - (аз калимаи англисии click "ангушт задан" bait "дом")- тарзи сохтани сарлавҳа, ки бо мақсади ҷалби таваҷҷӯҳи хонанда то андозае ба таҳрифи маънои матн роҳ медиҳад. Хусусияти сарлавҳаи кликбейтӣ аз ин иборат аст, ки он шуморо водор мекунад, то истинодро пахш кунед. Ҳадафи кликбейт на беҳтару ҷолиб пешкаш кардани маъно аст, балки ҷалби бештари корбарон ба саҳифа мебошад. Сарлавҳаҳои «кликбейтӣ» одатан моҳияти сабаби иттилоотиро нодида гирифта, ба дурӯғ роҳ медиҳанд. Кликбейт инчунин метавонад ҳамчун воситаи паҳн кардани нармафзорҳои зараровар хидмат кунад.
Кликҷекинг/кликджекинг/сlickjacking/ - механизми фиреби корбарони интернет аст, ки дар он бадкирдор метавонад бо ҷалби корбар ба як саҳифаи зоҳиран безарар, ё ворид кардани рамзи зараровар ба саҳифаи амн ба маълумоти махфӣ ва ё ҳатто ба компютери корбар дастрасӣ пайдо кунад. Принсипи ин амалиёти дасткорӣ чунин аст: ҳакер (макор) тугмаи гузариши равзанаи ноаёнро бо фармони ба худаш манфиатовар дар рӯи матнҳои саҳифаи намоёни сомона ҷой медиҳад. Яъне корбарон ба гумони гузариш ба саҳифаи дахлдор тугмачаи дидаашонро пахш мекунанд, аммо дар асл барояшон равзанаи аз ҷониби хакер гузошташуда боз мешавад. Дар болои равзанаи дигар, ки ҷадвали навро мекушояд, гузошта мешавад. Корбар кӯшиш мекунад, ки пахши тугмачаи "ба тамошо оғоз кардан" ба тамошои филм шурӯъ кунад, аммо браузер ӯро ба тамошои таблиғи бозиҳои онлайнӣ ва казиноҳо мебарад.
Котиби матбуотӣ/пресс-секретарь/press secretary/ – роҳбари хадамоти матбуотӣ ё намояндаи ягонаи ин сохтор аст, ки дар ташкилот барои кор бо расонаҳо ҷавобгар мебошад. Дар Тоҷикистон маъмулан дар ин мақом собиқ рӯзноманигорон фаъолият мебаранд.
Коркарди эътирозҳо/ работа с возражениями/ objection handling – аз абзори муҳими маркетинг аст; ин посух ва вокуниши расмӣ ба эродҳои манфӣ мебошад. Аммо бояд дар хотир дошт, ки ин як имконият барои барпо кардани муколама аст, на роҳи муҳофизат. Ин ба шумо имкон медиҳад, ки муносибати корбаронро ба суханон ва маводи шумо муайян карда, дар ҳолати вуҷуд доштани ихтилофот, онҳоро бартараф кунед.
Коронаскепсис/ коронаскепсис/ coronascepsis (аз юнонии skepsis – «бозбинӣ , шубҳа»)— муносибати танқидӣ ва беэътимод ба далели вуҷуд доштани сирояти коронавирус; инкори мавҷудияти коронавирус.
Корти муаррифӣ/ визитка/ business card – корти муаррифии шахс ё ширкат аст, ки одатан аз ҷиҳати услуб ба дигар унсурҳои онҳо мутаносиб мебошад.
Клик/ клик/ click – пахш рӯи пайвандҳои матнӣ ё баннер аз ҷониби корбар ба хотири гузариши минбаъда ба сомона ё манбаъ.
Кликбейт/кликбейт/clickbait/ - (аз калимаи англисии click "ангушт задан" bait "дом")- тарзи сохтани сарлавҳа, ки бо мақсади ҷалби таваҷҷӯҳи хонанда то андозае ба таҳрифи маънои матн роҳ медиҳад. Хусусияти сарлавҳаи кликбейтӣ аз ин иборат аст, ки он шуморо водор мекунад, то истинодро пахш кунед. Ҳадафи кликбейт на беҳтару ҷолиб пешкаш кардани маъно аст, балки ҷалби бештари корбарон ба саҳифа мебошад. Сарлавҳаҳои «кликбейтӣ» одатан моҳияти сабаби иттилоотиро нодида гирифта, ба дурӯғ роҳ медиҳанд. Кликбейт инчунин метавонад ҳамчун воситаи паҳн кардани нармафзорҳои зараровар хидмат кунад.
Кликҷекинг/кликджекинг/сlickjacking/ - механизми фиреби корбарони интернет аст, ки дар он бадкирдор метавонад бо ҷалби корбар ба як саҳифаи зоҳиран безарар, ё ворид кардани рамзи зараровар ба саҳифаи амн ба маълумоти махфӣ ва ё ҳатто ба компютери корбар дастрасӣ пайдо кунад. Принсипи ин амалиёти дасткорӣ чунин аст: ҳакер (макор) тугмаи гузариши равзанаи ноаёнро бо фармони ба худаш манфиатовар дар рӯи матнҳои саҳифаи намоёни сомона ҷой медиҳад. Яъне корбарон ба гумони гузариш ба саҳифаи дахлдор тугмачаи дидаашонро пахш мекунанд, аммо дар асл барояшон равзанаи аз ҷониби хакер гузошташуда боз мешавад. Дар болои равзанаи дигар, ки ҷадвали навро мекушояд, гузошта мешавад. Корбар кӯшиш мекунад, ки пахши тугмачаи "ба тамошо оғоз кардан" ба тамошои филм шурӯъ кунад, аммо браузер ӯро ба тамошои таблиғи бозиҳои онлайнӣ ва казиноҳо мебарад.
Котиби матбуотӣ/пресс-секретарь/press secretary/ – роҳбари хадамоти матбуотӣ ё намояндаи ягонаи ин сохтор аст, ки дар ташкилот барои кор бо расонаҳо ҷавобгар мебошад. Дар Тоҷикистон маъмулан дар ин мақом собиқ рӯзноманигорон фаъолият мебаранд.
Коркарди эътирозҳо/ работа с возражениями/ objection handling – аз абзори муҳими маркетинг аст; ин посух ва вокуниши расмӣ ба эродҳои манфӣ мебошад. Аммо бояд дар хотир дошт, ки ин як имконият барои барпо кардани муколама аст, на роҳи муҳофизат. Ин ба шумо имкон медиҳад, ки муносибати корбаронро ба суханон ва маводи шумо муайян карда, дар ҳолати вуҷуд доштани ихтилофот, онҳоро бартараф кунед.
Коронаскепсис/ коронаскепсис/ coronascepsis (аз юнонии skepsis – «бозбинӣ , шубҳа»)— муносибати танқидӣ ва беэътимод ба далели вуҷуд доштани сирояти коронавирус; инкори мавҷудияти коронавирус.
Корти муаррифӣ/ визитка/ business card – корти муаррифии шахс ё ширкат аст, ки одатан аз ҷиҳати услуб ба дигар унсурҳои онҳо мутаносиб мебошад.
Ққ
Қолабҳои расонаҳои нав/ форматы новых медиа/ new media formats - шакли электронии нашрияҳо, афзорак ё барномаҳои мобилӣ, шабакаҳои иҷтимоӣ, видеоҳо, вебблогҳои гуногун, китобҳои электронӣ, почтаи электронӣ, подкастҳо, ҳатто бозиҳои маҷозӣ ва ғайраро дар бар мегирад.
Лл
Лендинг/лендинг/ landing page – сомонае, ки ҳамагӣ аз як саҳифа иборат аст ва дар бораи маҳсулот ё хизматрасонио иттилоот медиҳад. Вазифаи аслии чунин "саҳифаҳои фуруд" ин аст, ки боздидкунандагонроба муштарӣ ё харидор табдил дода, онҳоро ба анҷоми як иқдоми ҳадафнок ташвиқ кунад.
Лид/ лид/ lead paragraph - сархат ё абзатси аввалини мақола ё матни журналистӣ аст, ки масъулияти аслии иттилоотро ба уҳда дорад. Маҳз дар лид мушкилот ва моҳияти мақола нишон дода мешавад. Хонанда бо шиносӣ аз лид ба суоли оё зарур аст, ки ба хондани ин матлаб вақт сарф шавад, посух мегирад. Маҳз ба ҳамин далел лид бояд ҳамзамон ҷолибу ҷаззоб, шавқовар, кӯтоҳ ва фаҳмо бошад.
Логотип/логотип/logo/ – ифодаи графикии унвони нашрия, унсури сабки ширкатӣ.
Лонгрид/лонгрид/ longread/- (аз англиси longread; long read – хондани тӯлонӣ) – матлаби чандрасонаии бузургҳаҷм, ки барои хондани тӯлонимуддат эҷод шуда, асоси онро теъдоди зиёди манбаъҳо, матни тӯлонӣ ва матлабҳои савтию тасвирии зиёд ташкил медиҳанд. Барои эҷоди маъмулан аз сомонасозҳо, ба мисли Tilda Publishing истифода мекунанд.
Луғати эҳсосотӣ/ эмотивная лексика/ emotive vocabulary — маҷмӯае аз воҳидҳои луғавӣ ва воситаҳои забонӣ, ки барои ангезиши посухҳои отифии ҳассос аз мухотаб бо мақсади водор кардан ба анҷом додани коре, бароварда кардани ягон хоҳиш ё эҷоди тасаввуроти шахсӣ.
Лид/ лид/ lead paragraph - сархат ё абзатси аввалини мақола ё матни журналистӣ аст, ки масъулияти аслии иттилоотро ба уҳда дорад. Маҳз дар лид мушкилот ва моҳияти мақола нишон дода мешавад. Хонанда бо шиносӣ аз лид ба суоли оё зарур аст, ки ба хондани ин матлаб вақт сарф шавад, посух мегирад. Маҳз ба ҳамин далел лид бояд ҳамзамон ҷолибу ҷаззоб, шавқовар, кӯтоҳ ва фаҳмо бошад.
Логотип/логотип/logo/ – ифодаи графикии унвони нашрия, унсури сабки ширкатӣ.
Лонгрид/лонгрид/ longread/- (аз англиси longread; long read – хондани тӯлонӣ) – матлаби чандрасонаии бузургҳаҷм, ки барои хондани тӯлонимуддат эҷод шуда, асоси онро теъдоди зиёди манбаъҳо, матни тӯлонӣ ва матлабҳои савтию тасвирии зиёд ташкил медиҳанд. Барои эҷоди маъмулан аз сомонасозҳо, ба мисли Tilda Publishing истифода мекунанд.
Луғати эҳсосотӣ/ эмотивная лексика/ emotive vocabulary — маҷмӯае аз воҳидҳои луғавӣ ва воситаҳои забонӣ, ки барои ангезиши посухҳои отифии ҳассос аз мухотаб бо мақсади водор кардан ба анҷом додани коре, бароварда кардани ягон хоҳиш ё эҷоди тасаввуроти шахсӣ.
Мм
Маконёби якнавохти манбаъ/ Унифицированный указатель ресурсов/ Uniform Resource Locator (URL) - маконёби яксони манбаъ аст, ки қаблан Universal Resource Locator - маконёби ҷаҳонии манбаъ номида мешуд. URL (маконёби якнавохти манбаъ) - як усули меъёрии сабти нишонии манбаъ дар шабакаи Интернет аст. URL (маконёби якнавохти манбаъ) соли 1990 дар Шӯрои аврупоӣ оид ба тадқиқоти ҳаставӣ дар Женева тавассути Тим Бернес-Ли ихтироъ шуд. Баъди ду сол протоколҳои HTTP ва HTML омода шуданд, ки маҳз ба ин омил Интернет пайдо гардид.
Маркетинг/ маркетинг/ marketing – фаъолияти мунтазам ба омӯзиш, санҷиш, пешгӯии вазъи бозор ва мутобиқ кардани фаъолияти ташкилот (сохтор, кормандон, ҳадафҳо, барнома, маҳсулот ва хизматрасонии он) ба тағироти муҳити берунӣ, динамикаи ҳаёти иҷтимоию иқтисодӣ ва фазои сиёсӣ равона шудааст.
Маркетинги иҷтимоӣ/ социальный маркетинг/ social marketing – навъе аз фаъолияти маркетингӣ аст, маркетингест, ки аз тарҳзрезӣ, мутобиқсозӣ ва назорати барномаҳои иҷтимоии барангезандаи таваҷҷӯҳи табақаҳои муайяни ҷамъият ба ғояҳои муайяни иҷтимоӣ, ҳаракатҳо ё амалҳои воқеӣ равона шуда, иборат аст. Маъмулан маркетинги иҷтимоиро муассиаҳои давлатӣ ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ истифода мебаранд.
Масдудсозӣ/ блокировка/ blocking - ба тарзи техникӣ ё фаннӣ қатъи дастрасӣ ба муҳтавои рақамиро ба таври боздошти дастрасӣ ба маконёби якнавохти манбаъ ё URL (Uniform Resource Locator)
Мем/ мем/ meme – падидаи фарҳанги шабакаи оммавӣ, тасвир ё видеои хотирмони маъмулан хусусияти фароғатӣ дошта, ки дар интернет интишор шуда, ба объекти баҳс бо мақоми "намуна" табдил меёбад. Он метавонад ҳама гуна ибора, идея, рамз, тасвир ё садо бошад, ки аз шахс ба шахс таввасути тақлид паҳн карда мешавад. Мем - як навъ намоди рафтор аст.
Метадодаҳо/ метаданные/ metadata - иттилооте, ки ба HTML - парванда барои мукаммал шудани иттилоот дар бораи муҳтаво ва мақсадҳои вебсаҳифаи муайян ниҳода мешавад.
Метабарчаспҳо/ метатеги/ meta tags – тавзеҳоти хизматӣ, ки иттилооти муҳимро дар бораи вебсанад барои мошинҳои ҷусторӣ дорад.
Метарасона/ метамедиа/ metamedia - расонаҳое, ки дар як платформа ё экосистемаи беруна (масалан шабакаҳои иҷтимоӣ, месенҷерҳо ва ғайра) бидуни доштани сомона ва нармафзори худ комилан фаъол ҳастанд. Метатрасона на танҳо истилоҳи нав, балки падидаи тоза дар рӯзноманигорӣ аст.
Микроинфлюенсер (микро-таъсиррасон)/ микроинфлюенсер/ micro-influencer - шахсе, ки блоги худро дар ҳама шабакаҳои иҷтимоӣ мебарад, шумораи обуначиёнаш аз 1000 ва бештар
аз он аст. Ин як шахси бонуфуз, пешвои афкор аст, ки аудитория ӯро гӯш мекунад.
Миситтилоот/мисинформация/misinformation - паҳн карани иттилооти ғалат ва бардурӯғ, аммо бе ҳадафи зарар расонидан ба касе ё гурӯҳе. Инҳо метавонанд иттилооте бошанд, ки санҷида нашудаанд, нодуруст тарҷума шудаанд ё нопурраанд.
Мониторинг/ мониторинг/ monitoring - (аз лотинӣ monitor-"назорат кардан, дидбонӣ кардан") – санҷиши фаврӣ, райпурсии аудиторияи мавриди назар мебошад, ки ба муайянкунии тағйирот дар табъу завқ ва дилбастагии онҳо (нисбат ба матлаби расонаҳо, маҳсулот, ходими сиёсӣ ва ғ.) муқоисаи вазъи воқеӣ бо вазъи тасаввуршаванда имкон медиҳад.
Мурургар/ браузер/ browser - замимаи барномавие, ки ба истифодабарандагон инъикоси матн, графика, видео, мусиқӣ ва дигар иттилооти воқеъ дар сомона, инчунин, бо пешниҳодкунандаи иттилоот дар тамос шуданро имконият медиҳад.
Мухотаби фаъол/ активная аудитория/ active audience - корбарони манбаъҳои иттилоотӣ, ки паёмҳои расонаиро мутодиқ бо таърих, таҷриба ва дидгоҳи худ дарёфт ва тафсир мекунанд (аз ин хотр гуруҳҳои мухталифи одамон метавонанд як паёмро ба равишҳои гуногун ба тарзи худ тафсир кунанд)
Мухотаби ҳадаф/ целевая аудитория/ target audience - гурӯҳи одамоне, ки ба онҳо матни хоси расонаӣ ё фаъолияти расонаҳо нигаронида шуда, онҳо бар асоси вежагиҳои муайян, монанди синну сол, ҷинсият, касб, табақа ва ғайра муттаҳид мешаванд.
Муҳтаво/ контент/ content – мундариҷаи сомона; матнҳо, аксу тасвирҳо, харитаю нақша, дигар матлабҳои чандрасонаӣ ва ғайраро, ки дар сомона ё дигар захираи электронӣ ҷойгир шудаанд, дар бар мегирад.
Муҳтавои корбарон/ пользовательский контент/ user-generated content – муҳтавое, ки корбарон дар сомона ва шабакаҳои иҷтимоӣ тавлид мекунанд.
Муҳтавои байни платформӣ/ кросс-платформенный контент/ cross-platform content - аз муҳтавои «дар қолабҳои гуногун паҳншаванда», аз ҷумла Интернет, афзоракҳо ё барномаҳои мобилӣ, шабакаҳои иҷтимоӣ, форумҳо, чатҳо ва ғайраҳо иборат аст. (Singer, J. & Quandt, T. 2009).
Муҳтавои ҳиссашуда/ атомизированный контент/ аtomized content – матлаби сомона, ки барои дарки осон ва зудтари мухотабон махсус аз нигоҳи тасвирӣ ва сохторӣ "ҳиссабандӣ" шудааст.
Маркетинг/ маркетинг/ marketing – фаъолияти мунтазам ба омӯзиш, санҷиш, пешгӯии вазъи бозор ва мутобиқ кардани фаъолияти ташкилот (сохтор, кормандон, ҳадафҳо, барнома, маҳсулот ва хизматрасонии он) ба тағироти муҳити берунӣ, динамикаи ҳаёти иҷтимоию иқтисодӣ ва фазои сиёсӣ равона шудааст.
Маркетинги иҷтимоӣ/ социальный маркетинг/ social marketing – навъе аз фаъолияти маркетингӣ аст, маркетингест, ки аз тарҳзрезӣ, мутобиқсозӣ ва назорати барномаҳои иҷтимоии барангезандаи таваҷҷӯҳи табақаҳои муайяни ҷамъият ба ғояҳои муайяни иҷтимоӣ, ҳаракатҳо ё амалҳои воқеӣ равона шуда, иборат аст. Маъмулан маркетинги иҷтимоиро муассиаҳои давлатӣ ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ истифода мебаранд.
Масдудсозӣ/ блокировка/ blocking - ба тарзи техникӣ ё фаннӣ қатъи дастрасӣ ба муҳтавои рақамиро ба таври боздошти дастрасӣ ба маконёби якнавохти манбаъ ё URL (Uniform Resource Locator)
Мем/ мем/ meme – падидаи фарҳанги шабакаи оммавӣ, тасвир ё видеои хотирмони маъмулан хусусияти фароғатӣ дошта, ки дар интернет интишор шуда, ба объекти баҳс бо мақоми "намуна" табдил меёбад. Он метавонад ҳама гуна ибора, идея, рамз, тасвир ё садо бошад, ки аз шахс ба шахс таввасути тақлид паҳн карда мешавад. Мем - як навъ намоди рафтор аст.
Метадодаҳо/ метаданные/ metadata - иттилооте, ки ба HTML - парванда барои мукаммал шудани иттилоот дар бораи муҳтаво ва мақсадҳои вебсаҳифаи муайян ниҳода мешавад.
Метабарчаспҳо/ метатеги/ meta tags – тавзеҳоти хизматӣ, ки иттилооти муҳимро дар бораи вебсанад барои мошинҳои ҷусторӣ дорад.
Метарасона/ метамедиа/ metamedia - расонаҳое, ки дар як платформа ё экосистемаи беруна (масалан шабакаҳои иҷтимоӣ, месенҷерҳо ва ғайра) бидуни доштани сомона ва нармафзори худ комилан фаъол ҳастанд. Метатрасона на танҳо истилоҳи нав, балки падидаи тоза дар рӯзноманигорӣ аст.
Микроинфлюенсер (микро-таъсиррасон)/ микроинфлюенсер/ micro-influencer - шахсе, ки блоги худро дар ҳама шабакаҳои иҷтимоӣ мебарад, шумораи обуначиёнаш аз 1000 ва бештар
аз он аст. Ин як шахси бонуфуз, пешвои афкор аст, ки аудитория ӯро гӯш мекунад.
Миситтилоот/мисинформация/misinformation - паҳн карани иттилооти ғалат ва бардурӯғ, аммо бе ҳадафи зарар расонидан ба касе ё гурӯҳе. Инҳо метавонанд иттилооте бошанд, ки санҷида нашудаанд, нодуруст тарҷума шудаанд ё нопурраанд.
Мониторинг/ мониторинг/ monitoring - (аз лотинӣ monitor-"назорат кардан, дидбонӣ кардан") – санҷиши фаврӣ, райпурсии аудиторияи мавриди назар мебошад, ки ба муайянкунии тағйирот дар табъу завқ ва дилбастагии онҳо (нисбат ба матлаби расонаҳо, маҳсулот, ходими сиёсӣ ва ғ.) муқоисаи вазъи воқеӣ бо вазъи тасаввуршаванда имкон медиҳад.
Мурургар/ браузер/ browser - замимаи барномавие, ки ба истифодабарандагон инъикоси матн, графика, видео, мусиқӣ ва дигар иттилооти воқеъ дар сомона, инчунин, бо пешниҳодкунандаи иттилоот дар тамос шуданро имконият медиҳад.
Мухотаби фаъол/ активная аудитория/ active audience - корбарони манбаъҳои иттилоотӣ, ки паёмҳои расонаиро мутодиқ бо таърих, таҷриба ва дидгоҳи худ дарёфт ва тафсир мекунанд (аз ин хотр гуруҳҳои мухталифи одамон метавонанд як паёмро ба равишҳои гуногун ба тарзи худ тафсир кунанд)
Мухотаби ҳадаф/ целевая аудитория/ target audience - гурӯҳи одамоне, ки ба онҳо матни хоси расонаӣ ё фаъолияти расонаҳо нигаронида шуда, онҳо бар асоси вежагиҳои муайян, монанди синну сол, ҷинсият, касб, табақа ва ғайра муттаҳид мешаванд.
Муҳтаво/ контент/ content – мундариҷаи сомона; матнҳо, аксу тасвирҳо, харитаю нақша, дигар матлабҳои чандрасонаӣ ва ғайраро, ки дар сомона ё дигар захираи электронӣ ҷойгир шудаанд, дар бар мегирад.
Муҳтавои корбарон/ пользовательский контент/ user-generated content – муҳтавое, ки корбарон дар сомона ва шабакаҳои иҷтимоӣ тавлид мекунанд.
Муҳтавои байни платформӣ/ кросс-платформенный контент/ cross-platform content - аз муҳтавои «дар қолабҳои гуногун паҳншаванда», аз ҷумла Интернет, афзоракҳо ё барномаҳои мобилӣ, шабакаҳои иҷтимоӣ, форумҳо, чатҳо ва ғайраҳо иборат аст. (Singer, J. & Quandt, T. 2009).
Муҳтавои ҳиссашуда/ атомизированный контент/ аtomized content – матлаби сомона, ки барои дарки осон ва зудтари мухотабон махсус аз нигоҳи тасвирӣ ва сохторӣ "ҳиссабандӣ" шудааст.
Нн
Нармафзор (таъминоти барномавӣ)/ программное обеспечение/ software - мафҳуми умумие, ки барномаҳоро барои дастгоҳҳои иртибототӣ (роёнаҳо, телефонҳои ҳамроҳу ҳушманд ва ғайра) дар фарқият аз таркиби дастгоҳии онҳо тавсиф мекунад; маҷмӯи муташаккил аз барномаҳо, қоидаҳою равияҳо ва дастурҳоест, ки ба роёна чӣ гуна кор карданро нишон медиҳанд.
Нақди расонаӣ/ медиакритика/ media criticism — таҳлил ва арзёбии интиқодӣ аз ВАО ва маҳсулоти расонаӣ аз назари таъсири онҳо ба ҷомеа ва равандҳои иҷтимоӣ
Нақди расонаӣ/ медиакритика/ media criticism — таҳлил ва арзёбии интиқодӣ аз ВАО ва маҳсулоти расонаӣ аз назари таъсири онҳо ба ҷомеа ва равандҳои иҷтимоӣ
Оо
Одоби рақамӣ/ цифровая этика/ digital ethics - ин дастурҳои омодашуда оид ба тарзи рафтор дар муҳити рақамӣ аст. Татбиқи онро бояд виҷдон идора намояд.
Омӯзиши (таълими) расонаӣ/медиаобразование/media education/- раванди рушди шахсият бо кӯмак ва дар асоси матлабҳои воситаҳои иртибототи омма бо мақсади ташаккули фарҳанги муошират бо расонаҳо, малакаҳои эҷодӣ ва иртибототӣ, тафаккури интиқодӣ, тавонмандиҳои дарки комил, тафсир, таҳлил ва арзёбии матнҳои расонаӣ, омӯзиши шаклҳои гуногуни ифодаи худ бо истифода аз технологияи расонаӣ.
Онлайн/ онлайн/ online - хосияти пайваст ё дар алоқа будан бо шабакаи интернетӣ ё дигар низомҳои дастгирикунандаи пайваст.
Оффлайн/ оффлайн/ offline - мафҳуми баръакси онлайн, ки маънои дар алоқа қарор надоштанро дорад.
Омӯзиши (таълими) расонаӣ/медиаобразование/media education/- раванди рушди шахсият бо кӯмак ва дар асоси матлабҳои воситаҳои иртибототи омма бо мақсади ташаккули фарҳанги муошират бо расонаҳо, малакаҳои эҷодӣ ва иртибототӣ, тафаккури интиқодӣ, тавонмандиҳои дарки комил, тафсир, таҳлил ва арзёбии матнҳои расонаӣ, омӯзиши шаклҳои гуногуни ифодаи худ бо истифода аз технологияи расонаӣ.
Онлайн/ онлайн/ online - хосияти пайваст ё дар алоқа будан бо шабакаи интернетӣ ё дигар низомҳои дастгирикунандаи пайваст.
Оффлайн/ оффлайн/ offline - мафҳуми баръакси онлайн, ки маънои дар алоқа қарор надоштанро дорад.
Пп
Паёмрасон/ мессенджер/ messenger - (аз англисии messenger – паёмрасон) – як барномаи паёмрасони фаврӣ аст, ки ҳам ба мисли як абзори иртиботи шахсӣ ва ҳам ба сифати чати корӣ дар идораи нашрияҳо истифода мешавад. Facebook Messenger, Viber, Telegram, WhatsApp ва дигарон аз ҷумлаи паёмрасонҳои маъруф эътироф шудаанд.
Паймоиш/ скроллинг/ scrolling – (аз англисии scroll, scrolling) – шакли интиқоли иттилоот, ки дар он матн ё тасвир ба таври амудӣ ё уфуқӣ ҷо ба ҷо мешавад, то корбар дар равзана (саҳфа) маълумоти иловагиро бубинад.
Пасманзар/ бэкграунд/ background - (аз англисии background – замина) – маълумоти иловагӣ, ки дар охири матлаб ҷой дода мешавад. Одатан, ин заминаест, ки дар матлаб аз он қисса шудааст, ёдрас кардани дигар рӯйдодҳои ба он шабеҳ, ё иттилооти дорои хусусияти истинод ва ғайра мебошад.
Пасоҳақиқат/ постправда/ post-truth - муҳите, ки дар он далелҳои воқеӣ ба ташаккули афкори ҷомеа нисбат ба муроҷиатҳои эҳсосотӣ ва эътиқоди шахсӣ камтар таъсир мерасонанд.Яъне, он як ҷараёни иттилоотӣ аст, ки дар ҷомеаи муосир бо истифода аз расонаҳо бо мақсади дасткории шуури ҷамъиятӣ барои эҷоди як ҳақиқати маҷозӣ, ки аз асли воқеият фарқ мекунад, қасдан сохта шудааст.Луғати англисии Оксфорд дар соли 2016 бинобар истифодаи зиёд вожаи "пасоҳақиқат (post-truth)"-ро вожаи сол эълон кардааст.
Парҳези рақамӣ/ цифровая диета/ digital diet - танаффуси шахс дар истифода аз шабакаҳои иҷтимоӣ аст. Ин амал боиси коҳиш ёфтани стресс ва афзоиши лаззати зиндагӣ мегардад.
Паҳпод/ дрон/ drone - як ҳавопаймои бидуни сарнишин, ки маъмулан дар рӯзноманигорӣ барои тасвирбардории макон ва рӯйдодҳо аз баландиҳо истифода мешавад.
Пейвол/ пейволл/ paywall – як модели пулии дастрасӣ ба муҳтавои як нашрия дар интернет, яке аз роҳҳои касби даромад аст.
Пешвои афкор/ лидер мнения/ оpinion-maker – инсоне, ки афкори оммаро ташаккул медиҳад. Ӯ дар назари муштариёни худ бо мақоми баланди иҷтимоӣ ва иттилоотнокии беҳтар фарқ мекунад ва ба фаҳмишу дарки онҳо аз мундариҷа ва маънои паёмҳои иртибототи оммавӣ таъсир мерасонад. Яъне андешаҳои «пешвои афкор» ба раванди он, ки аксарият чӣ хоҳанд гуфт, нақши калидь дорад.
Писандида/ лайк/ like - (аз англисии to like – писанд омадан) – нишондиҳандаи муносибати корбарон ба паёми шабакаҳои иҷтимоӣ, аксҳо, видеоҳо, матлаби сомонаю торнамо ва ғайра.
Плагин/ плагин/ рlugin – модуле, ки ба ҳар гуна барнома ё системаи мудирияти сомона пайваст шуда, имкон медиҳад, ки қобилиятҳои онро беҳбуд ва густариш диҳад.
Подкаст/ подкастинг/podcasting - (англисӣ аз iPod и broad casting – пахши ҳама ҷо) – раванди эҷод ва интишори парвандаҳои савтӣ (подкастҳо) дар интернет. Чун қоида, подкастҳоо мавзӯъи хос ва замони муайяни интишор ҳастанд.
Протоколи таҳвили маълумот / протокол передачи данных / data transfer protocol - шакли тасвири маълумоти таҳвилшаванда ва қоидаҳое, ки тибқи онҳо мубодилаи иттилоот байни ду ё якчанд низомҳо амалӣ мегардад.
Пурсишнома/ тест/ test – бо мақсади баргузории таҳқиқоти иҷтимоӣ-психологӣ, райпурсии маркетингӣ, дастрас намудани иттилооти шахсӣ ва маълумоти дигар амалӣ мегардад. Ба воситаи пурсишномаҳои махсус дараҷаи самаранокии таблиғот ё тарғиботро муайян мекунанд
Паймоиш/ скроллинг/ scrolling – (аз англисии scroll, scrolling) – шакли интиқоли иттилоот, ки дар он матн ё тасвир ба таври амудӣ ё уфуқӣ ҷо ба ҷо мешавад, то корбар дар равзана (саҳфа) маълумоти иловагиро бубинад.
Пасманзар/ бэкграунд/ background - (аз англисии background – замина) – маълумоти иловагӣ, ки дар охири матлаб ҷой дода мешавад. Одатан, ин заминаест, ки дар матлаб аз он қисса шудааст, ёдрас кардани дигар рӯйдодҳои ба он шабеҳ, ё иттилооти дорои хусусияти истинод ва ғайра мебошад.
Пасоҳақиқат/ постправда/ post-truth - муҳите, ки дар он далелҳои воқеӣ ба ташаккули афкори ҷомеа нисбат ба муроҷиатҳои эҳсосотӣ ва эътиқоди шахсӣ камтар таъсир мерасонанд.Яъне, он як ҷараёни иттилоотӣ аст, ки дар ҷомеаи муосир бо истифода аз расонаҳо бо мақсади дасткории шуури ҷамъиятӣ барои эҷоди як ҳақиқати маҷозӣ, ки аз асли воқеият фарқ мекунад, қасдан сохта шудааст.Луғати англисии Оксфорд дар соли 2016 бинобар истифодаи зиёд вожаи "пасоҳақиқат (post-truth)"-ро вожаи сол эълон кардааст.
Парҳези рақамӣ/ цифровая диета/ digital diet - танаффуси шахс дар истифода аз шабакаҳои иҷтимоӣ аст. Ин амал боиси коҳиш ёфтани стресс ва афзоиши лаззати зиндагӣ мегардад.
Паҳпод/ дрон/ drone - як ҳавопаймои бидуни сарнишин, ки маъмулан дар рӯзноманигорӣ барои тасвирбардории макон ва рӯйдодҳо аз баландиҳо истифода мешавад.
Пейвол/ пейволл/ paywall – як модели пулии дастрасӣ ба муҳтавои як нашрия дар интернет, яке аз роҳҳои касби даромад аст.
Пешвои афкор/ лидер мнения/ оpinion-maker – инсоне, ки афкори оммаро ташаккул медиҳад. Ӯ дар назари муштариёни худ бо мақоми баланди иҷтимоӣ ва иттилоотнокии беҳтар фарқ мекунад ва ба фаҳмишу дарки онҳо аз мундариҷа ва маънои паёмҳои иртибототи оммавӣ таъсир мерасонад. Яъне андешаҳои «пешвои афкор» ба раванди он, ки аксарият чӣ хоҳанд гуфт, нақши калидь дорад.
Писандида/ лайк/ like - (аз англисии to like – писанд омадан) – нишондиҳандаи муносибати корбарон ба паёми шабакаҳои иҷтимоӣ, аксҳо, видеоҳо, матлаби сомонаю торнамо ва ғайра.
Плагин/ плагин/ рlugin – модуле, ки ба ҳар гуна барнома ё системаи мудирияти сомона пайваст шуда, имкон медиҳад, ки қобилиятҳои онро беҳбуд ва густариш диҳад.
Подкаст/ подкастинг/podcasting - (англисӣ аз iPod и broad casting – пахши ҳама ҷо) – раванди эҷод ва интишори парвандаҳои савтӣ (подкастҳо) дар интернет. Чун қоида, подкастҳоо мавзӯъи хос ва замони муайяни интишор ҳастанд.
Протоколи таҳвили маълумот / протокол передачи данных / data transfer protocol - шакли тасвири маълумоти таҳвилшаванда ва қоидаҳое, ки тибқи онҳо мубодилаи иттилоот байни ду ё якчанд низомҳо амалӣ мегардад.
Пурсишнома/ тест/ test – бо мақсади баргузории таҳқиқоти иҷтимоӣ-психологӣ, райпурсии маркетингӣ, дастрас намудани иттилооти шахсӣ ва маълумоти дигар амалӣ мегардад. Ба воситаи пурсишномаҳои махсус дараҷаи самаранокии таблиғот ё тарғиботро муайян мекунанд
Рр
Рамузкорӣ/ ноу-хау/ know-how – (аз англисии know-how -"донистан чи тарз") – донишҳои арзишноку муҳим ва малакаю таҷрибаҳои дорои хусусиятҳои техникӣ, тиҷоратӣ, идорӣ ва таблиғотие, ки бо ҳифозати патентӣ таъмин нашудаанд. Дар нисбати рамузкорӣ махфият ба кор бурда мешавад. Рамузкориро ба тариқи нуҳуфтаю пинҳонӣ бо истифода аз созишномаҳои литсензионӣ ва қарордодҳои дигар месупоранд.
Расонаҳои иҷтимоӣ/ социальные медиа/ social media – платформаҳои рақамӣ барои эҷоди иртибототи иҷтимоӣ ва мубодилаи муҳтаво буда, ҳоло яке аз шабакаҳои асосии интишор ва сарчашмаҳои трафик барои ВАО-и онлайнӣ мебошанд.
Расонаҳои нав/ новые медиа/ new media/- истилоҳест, ки аз ибтидои асри XXI бар хилофи истилоҳи "расонаҳои хабарии анъанавӣ" барои нашрияҳои интернетӣ ва шабакаҳои иҷтимоӣ истифода мешаванд. Муҳаққиқон қайд мекунанд, ки расонаҳои нав дорои се ҷузъи асосӣ ҳастанд: қолаби рақамӣ, таомул ё иртиботи мутақобила ва чандрасонаӣ. Ин истилоҳро ҳоло кӯҳнашуда меҳисобиданд. Зеро ҳоло расонаҳои нав он қадар ҳам нав нестанд...
Редаксияи чандрасонаӣ/ мультимедийная редакция/ multimedia edition – редаксияе, ки муҳтавои худро бо истифода аз анвои мухталифи платформаҳо ба таври ҳадафманд интишор медиҳад. Чунин тарзи паҳнкунӣ ё тавзеъ кардан барои нашрия василаи асосии дастёбӣ ба доираи васеи мухотабон мешавад
Рӯзноманигории мобайлӣ/ мобильная журналистика/ mobile journalism (MoJo) – равия дар журналистика аст, ки қобилияти эҷоди муҳтавои босифатро бо истифода аз дастгоҳҳои телефони ҳамроҳ, қабл аз ҳама телефони ҳушманд дар назар дорад. Рӯзноманигории мобайлӣ фаврӣ ва таъомулӣ аст.
Рузноманигории рақамӣ/ цифровая журналистика/ digital journalism - як шакли рӯзноманигории муосир буда, қабл аз ҳама бо рушди Интернет ва аз ҷониби воситаҳои ахбори омма ба кор гирифтани платформаҳои интернетиро дар назар дорад. Рӯзноманигории рақамӣ ҳамзамон муродифҳои худро дорад ва бо номҳои "онлайн-рӯзноманигорӣ", "рӯзноманигории чандрасонаӣ", "рӯзноманигории расонаҳои нав" ва "рӯзноманигории ҳамгиро" низ ёд мешавад.
Рӯзноманигории роботик/ роботизированная журналистика/ robotic journalism – рӯзноманигорие, ки барои иҷрои вазифаҳои эҷодӣ, аз ҷумла ҷамъоварии иттилоот, таҳрири он ва тавлиди матнҳои журналистӣ аз абзорҳои махсуси автоматӣ (роботҳо ва алгоритмҳо) истифода мекунанд. Ҳамаи амалҳо бе дахолати инсон анҷом дода мешаванд.
Рӯзноманигории тавзеҳӣ/ объяснительная журналистика/ explanatory journalism – самте дар рӯзноманигорӣ, ки барои тавзеҳи рӯйдодҳо ё факту далелҳо бо абзорҳои соддатар, ба забоне, ки барои ҳар хонанда, ҳатто ноомодатарини он дастрас бошад, талош мекунад. Маъмулан барои тавзеҳи масъала аз маки кортҳо, нақшаҳо ва инфографика истифода мешавад.
Рӯзноманигори ҳамакора/ универсальный журналист/ universal journalist – рӯзноманигори рақамӣ бо густурдатарин доираи салоҳиятҳои чандрасонаӣ.
Рӯзноманигории ҳассосияти низоъ/ конфликтно-чувствительная журналистика/ сonflict sensitive journalism - ба журналистон имконият медиҳад, ки низоъҳоро бо касбият бе низоъбарангезӣ инъикос намоянд. Рӯзноманигории ҳассосияти низоъ маънои онро дорад, ки бояд нуқтаи назари ҳамаи ҷонибҳоро инъикос карда, ба онҳо имкон дода шавад, ки ҳамаи масъалаҳои ба низоъ дахлдорро муҳокима намоянд.
Рӯзноманигории як нигоҳ/ журналистика одного взгляда/ glance-journalism – як равия дар рӯзноманигории рақамӣ аст, ки истеъмоли муҳтаворо дар кутоҳтарин фурсат дар назар дорад. Яке аз вижагиҳои рӯзноманигории як нигоҳ мавҷуд набудани дастур барои гузариши корбар ба матни комил аст. Ин рӯзноманигории бидуни клик аст (non-click journalism).
Расонаҳои иҷтимоӣ/ социальные медиа/ social media – платформаҳои рақамӣ барои эҷоди иртибототи иҷтимоӣ ва мубодилаи муҳтаво буда, ҳоло яке аз шабакаҳои асосии интишор ва сарчашмаҳои трафик барои ВАО-и онлайнӣ мебошанд.
Расонаҳои нав/ новые медиа/ new media/- истилоҳест, ки аз ибтидои асри XXI бар хилофи истилоҳи "расонаҳои хабарии анъанавӣ" барои нашрияҳои интернетӣ ва шабакаҳои иҷтимоӣ истифода мешаванд. Муҳаққиқон қайд мекунанд, ки расонаҳои нав дорои се ҷузъи асосӣ ҳастанд: қолаби рақамӣ, таомул ё иртиботи мутақобила ва чандрасонаӣ. Ин истилоҳро ҳоло кӯҳнашуда меҳисобиданд. Зеро ҳоло расонаҳои нав он қадар ҳам нав нестанд...
Редаксияи чандрасонаӣ/ мультимедийная редакция/ multimedia edition – редаксияе, ки муҳтавои худро бо истифода аз анвои мухталифи платформаҳо ба таври ҳадафманд интишор медиҳад. Чунин тарзи паҳнкунӣ ё тавзеъ кардан барои нашрия василаи асосии дастёбӣ ба доираи васеи мухотабон мешавад
Рӯзноманигории мобайлӣ/ мобильная журналистика/ mobile journalism (MoJo) – равия дар журналистика аст, ки қобилияти эҷоди муҳтавои босифатро бо истифода аз дастгоҳҳои телефони ҳамроҳ, қабл аз ҳама телефони ҳушманд дар назар дорад. Рӯзноманигории мобайлӣ фаврӣ ва таъомулӣ аст.
Рузноманигории рақамӣ/ цифровая журналистика/ digital journalism - як шакли рӯзноманигории муосир буда, қабл аз ҳама бо рушди Интернет ва аз ҷониби воситаҳои ахбори омма ба кор гирифтани платформаҳои интернетиро дар назар дорад. Рӯзноманигории рақамӣ ҳамзамон муродифҳои худро дорад ва бо номҳои "онлайн-рӯзноманигорӣ", "рӯзноманигории чандрасонаӣ", "рӯзноманигории расонаҳои нав" ва "рӯзноманигории ҳамгиро" низ ёд мешавад.
Рӯзноманигории роботик/ роботизированная журналистика/ robotic journalism – рӯзноманигорие, ки барои иҷрои вазифаҳои эҷодӣ, аз ҷумла ҷамъоварии иттилоот, таҳрири он ва тавлиди матнҳои журналистӣ аз абзорҳои махсуси автоматӣ (роботҳо ва алгоритмҳо) истифода мекунанд. Ҳамаи амалҳо бе дахолати инсон анҷом дода мешаванд.
Рӯзноманигории тавзеҳӣ/ объяснительная журналистика/ explanatory journalism – самте дар рӯзноманигорӣ, ки барои тавзеҳи рӯйдодҳо ё факту далелҳо бо абзорҳои соддатар, ба забоне, ки барои ҳар хонанда, ҳатто ноомодатарини он дастрас бошад, талош мекунад. Маъмулан барои тавзеҳи масъала аз маки кортҳо, нақшаҳо ва инфографика истифода мешавад.
Рӯзноманигори ҳамакора/ универсальный журналист/ universal journalist – рӯзноманигори рақамӣ бо густурдатарин доираи салоҳиятҳои чандрасонаӣ.
Рӯзноманигории ҳассосияти низоъ/ конфликтно-чувствительная журналистика/ сonflict sensitive journalism - ба журналистон имконият медиҳад, ки низоъҳоро бо касбият бе низоъбарангезӣ инъикос намоянд. Рӯзноманигории ҳассосияти низоъ маънои онро дорад, ки бояд нуқтаи назари ҳамаи ҷонибҳоро инъикос карда, ба онҳо имкон дода шавад, ки ҳамаи масъалаҳои ба низоъ дахлдорро муҳокима намоянд.
Рӯзноманигории як нигоҳ/ журналистика одного взгляда/ glance-journalism – як равия дар рӯзноманигории рақамӣ аст, ки истеъмоли муҳтаворо дар кутоҳтарин фурсат дар назар дорад. Яке аз вижагиҳои рӯзноманигории як нигоҳ мавҷуд набудани дастур барои гузариши корбар ба матни комил аст. Ин рӯзноманигории бидуни клик аст (non-click journalism).
Сс
Сабаби иттилоотӣ/ информационный повод/ news occasion – воқеа, ҳодиса ё хабаре, ки аз рӯи муҳимият таваҷҷуҳи рӯзноманигорони ВАО, муҳаррирони расонаҳои интернетӣ ва мухотаби расонаҳоро ба худ ҷалб мекунанд ва маъмулан боиси эҷоди матлаби журналистӣ мегардад.
Саводи иттилоотӣ/ информационная грамотность/ information literacy - қобилияти дарки зарурати ба даст овардани иттилоот, инчунин дарёфт, арзёбӣ, истифодаи самаранок ва паҳн кардани иттилоот дар шаклҳои гуногун.
Саводи расонаӣ/ медиаграмотность/ media literacy - маҷмӯи маҳорат ва малакаҳоест, ки ба одамон имкон медиҳанд, то таҳлилу ташхис, арзёбӣ ва эҷоди паёмҳоро дар намудҳои мухталифи расонаҳо, жанрҳо ва қолабҳо фароҳам оранд.
Саводи рақамӣ/ цифровая грамотность/ digital literacy - маҷмӯи дониш ва малакаҳое, ки барои истифодаи бехатар ва самараноки технологияҳои рақамӣ ва захираҳои интернетӣ муҳим буда, истеъмоли рақамӣ, салоҳиятҳои рақамӣ ва амнияти рақамиро дар бар мегиранд.
Cаводи роёнаӣ/ компьютерная грамотность/ computer literacy - доштани ҳадди ақали маҷмӯи дониш ва малакаҳои кор дар роёна (компютар), истифодаи технологияи роёнаӣ; дарки асосҳои информатика ва аҳамияти технологияҳои иттилоотӣ дар ҳаёти ҷомеа.
Сайберозорӣ/ кибербуллинг/ cyberbullying - ин озору азият дар интернет аст, ҳоло дар байни кӯдакон ва наврасону ҷавонони тоҷик низ маъмул шудааст. Одатан, он дар шакли маводи матнӣ, зангҳо, почтаи электронӣ ё чатҳои онлайнӣ бо истифода аз тасвир ва видеоклипҳо рух медиҳад. Сайберозорӣ моҳиятан ба озору азияти офлайнӣ шабоҳат дорад, вале хатарноктар ба шумор рафта, аз назари равоншинохтӣ дар он ҷабрдида бештар ранҷ мекашад.
Санҷиши А/Б - А/Б-тестирование - A/B testing – раванде, ки ба шумо имкон медиҳад, ба мухотабони як нашрияи интернетӣ варианти мухталифи намоиши сарлавҳа, саҳифа ё унсурҳои саҳифаҳоро пешкаш карда, авлавиятҳои онҳоро омӯзед.
Сархати хабарҳо/ лента новостей/ newsline - қолаби аслии дода дар шабакаҳои иҷтимоӣ аст. Ба шарофати он мо бобати ахбори марбут ба одамон, макон ва ё ҳар чизе, ки ба он алоқамандем, маълумот мегирем. Сархати хабарҳо ба таври алгоритмӣ шакл мегирад.
Сафҳаи аввал/ первый экран/ first screen – қисмати намоёни интерфейс ҳангоми боз кардани сомона.
Сахтафзор/ аппаратное обеспечение/ hardware - тамоми аҷзои физикӣ ва механикии қобили ламс ва мушоҳида дар як роёна, ба монанди модартахта (motherboard), дастгоҳҳои вуруд, хуруҷ, нигаҳдорӣ ва коркарди иттилоотро сахтафзор мегӯем.
Селфи/ селфи/ selfie – портрети худӣ, ки бо дурбини телефони ҳушманд ба дарозои қади даст гирифта мешавад ва ба таври маъмул дар шабакаҳои иҷтимоӣ ирсол мегардад.
Сервер/ сервер/ server – роёнае аст, ки барои ҳалли вазифаҳои иҷрои рамзҳои барнома, захираи иттилоот, нигаҳдории пойгоҳи додаҳо пешбинӣ шудааст.
Сервиси онлайнӣ /онлайн сервис/ online service - хизмате, ки дар вақти воқеӣ тавассути шабакаи таҳвили маълумот расонида мешавад.
Сиёсати иттилоотӣ / информационная политика / information policy – 1) маҷмӯи қоида, усул ва равишҳо барои ташкили модели дарки объект (ҳодиса, падида) аз тариқи расонаҳо аст; 2) сиёсати давлат дар соҳаи васоити иртиботи омма ва озодии сухан; 3) фаъолияти ташкилот дар самти PR, бо мақсади таъмин намудани иртибот ва муносибатҳо бо воситаи иртиботи омма, идораи нашрияҳо, рӯзноманигорони мушаххас, гурӯҳҳои ҳадафноки ҷамъиятӣ, ташаккул ва амалгардонии ҳадафу вазифаҳои марбут ба сохтани PR-"пироҳани" обрӯю эътибори ширкат, бонк, ҳаракати ҷамъиятию сиёсӣ, корхонаи давлатӣ, роҳбар ва ғайра.
Скайнет/ скайнет/ skynet - (аз англисии SkyNet – «шабакаи осмонӣ») – ҳуши маснӯӣ, рамзи барномае, ки дар филми амрикоии илмӣ-фантастикии "Терминатор" аз назорати инсон хориҷ шуд.
Сниппет/ сниппет/ snippet - (аз англисии snippet – қитъа, порча) - блоки дорои маълумот дар бораи саҳифа дар шабакаи иҷтимоӣ, ки ҳангоми нусхабардории истинод ба равзанаи эҷоди паём ба таври худкор сохта мешавад. Аз тасвир, сарлавҳа ва тавсифи саҳифа иборат аст. Ангуштзании сниррет корбарро ба сомона мебарад.
Сомонаи расмӣ/ официальный сайт/ official site - маҷмӯи иттилооти расмӣ дар шакли электронӣ ва воситаҳои таомулӣ, ки аз тарафи вазорату идораҳо ва дигар ниҳодҳои давлатӣ, инчунин ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва тиҷоратӣ ба шаҳрвандон дар шабакаи Интернет пешниҳод мешаванд.
Сторителлинг/ сторителлинг/ storytelling/- (аз англисии storytelling – ҳикоят кардан) – маҳорати достонсароӣ, эҷоди асарҳои журналистии чандрасонаӣ.
Стрим/ стрим/ stream/- (аз англисии stream – села) – пахши зиндаи видеоӣ бо истифода аз хадамоти мухталиф дар шабакаҳои иҷтимоӣ (Facebook, YouTube) дар вақт ва замони воқеӣ. Дар вақти пахш метавонед ончиро, ки дар ҳоли ҳозир дар ҷои воқеа рух медиҳад, нишон диҳед, бинандагоро дар гуфтугӯ ва ҳамкорӣ ҷалб намоед.
Суггестио/ суггестия/ suggestion/ - таҳмили равонии фикри муайян, идея ё баёнияҳо ба шахс аст, ки бидуни асосҳои мантиқӣ ва далелҳо пешниҳод мешавад. Усули суггестио бахусус нисбат ба одамоне, ки сатҳи фикронии интиқодиашон паст аст, бисёр хуб таъсир мекунад. Зеро барои он ки дар зеҳни шахси муайян фикр ё идеяе ҷой шавад, ҳеҷ гуна далел ва исбот лозим намешавад.
Суханнигор/ спичрайтер/ speechwriter – мутахассиси имиҷсоз, ки бо таҳия ва таҳрири матни суханрониҳои сиёсатмадорон, арбобони ҷамъиятӣ, соҳибкорон ва ё роҳбарони ин ё он ниҳодҳо машғуланд.
Саводи иттилоотӣ/ информационная грамотность/ information literacy - қобилияти дарки зарурати ба даст овардани иттилоот, инчунин дарёфт, арзёбӣ, истифодаи самаранок ва паҳн кардани иттилоот дар шаклҳои гуногун.
Саводи расонаӣ/ медиаграмотность/ media literacy - маҷмӯи маҳорат ва малакаҳоест, ки ба одамон имкон медиҳанд, то таҳлилу ташхис, арзёбӣ ва эҷоди паёмҳоро дар намудҳои мухталифи расонаҳо, жанрҳо ва қолабҳо фароҳам оранд.
Саводи рақамӣ/ цифровая грамотность/ digital literacy - маҷмӯи дониш ва малакаҳое, ки барои истифодаи бехатар ва самараноки технологияҳои рақамӣ ва захираҳои интернетӣ муҳим буда, истеъмоли рақамӣ, салоҳиятҳои рақамӣ ва амнияти рақамиро дар бар мегиранд.
Cаводи роёнаӣ/ компьютерная грамотность/ computer literacy - доштани ҳадди ақали маҷмӯи дониш ва малакаҳои кор дар роёна (компютар), истифодаи технологияи роёнаӣ; дарки асосҳои информатика ва аҳамияти технологияҳои иттилоотӣ дар ҳаёти ҷомеа.
Сайберозорӣ/ кибербуллинг/ cyberbullying - ин озору азият дар интернет аст, ҳоло дар байни кӯдакон ва наврасону ҷавонони тоҷик низ маъмул шудааст. Одатан, он дар шакли маводи матнӣ, зангҳо, почтаи электронӣ ё чатҳои онлайнӣ бо истифода аз тасвир ва видеоклипҳо рух медиҳад. Сайберозорӣ моҳиятан ба озору азияти офлайнӣ шабоҳат дорад, вале хатарноктар ба шумор рафта, аз назари равоншинохтӣ дар он ҷабрдида бештар ранҷ мекашад.
Санҷиши А/Б - А/Б-тестирование - A/B testing – раванде, ки ба шумо имкон медиҳад, ба мухотабони як нашрияи интернетӣ варианти мухталифи намоиши сарлавҳа, саҳифа ё унсурҳои саҳифаҳоро пешкаш карда, авлавиятҳои онҳоро омӯзед.
Сархати хабарҳо/ лента новостей/ newsline - қолаби аслии дода дар шабакаҳои иҷтимоӣ аст. Ба шарофати он мо бобати ахбори марбут ба одамон, макон ва ё ҳар чизе, ки ба он алоқамандем, маълумот мегирем. Сархати хабарҳо ба таври алгоритмӣ шакл мегирад.
Сафҳаи аввал/ первый экран/ first screen – қисмати намоёни интерфейс ҳангоми боз кардани сомона.
Сахтафзор/ аппаратное обеспечение/ hardware - тамоми аҷзои физикӣ ва механикии қобили ламс ва мушоҳида дар як роёна, ба монанди модартахта (motherboard), дастгоҳҳои вуруд, хуруҷ, нигаҳдорӣ ва коркарди иттилоотро сахтафзор мегӯем.
Селфи/ селфи/ selfie – портрети худӣ, ки бо дурбини телефони ҳушманд ба дарозои қади даст гирифта мешавад ва ба таври маъмул дар шабакаҳои иҷтимоӣ ирсол мегардад.
Сервер/ сервер/ server – роёнае аст, ки барои ҳалли вазифаҳои иҷрои рамзҳои барнома, захираи иттилоот, нигаҳдории пойгоҳи додаҳо пешбинӣ шудааст.
Сервиси онлайнӣ /онлайн сервис/ online service - хизмате, ки дар вақти воқеӣ тавассути шабакаи таҳвили маълумот расонида мешавад.
Сиёсати иттилоотӣ / информационная политика / information policy – 1) маҷмӯи қоида, усул ва равишҳо барои ташкили модели дарки объект (ҳодиса, падида) аз тариқи расонаҳо аст; 2) сиёсати давлат дар соҳаи васоити иртиботи омма ва озодии сухан; 3) фаъолияти ташкилот дар самти PR, бо мақсади таъмин намудани иртибот ва муносибатҳо бо воситаи иртиботи омма, идораи нашрияҳо, рӯзноманигорони мушаххас, гурӯҳҳои ҳадафноки ҷамъиятӣ, ташаккул ва амалгардонии ҳадафу вазифаҳои марбут ба сохтани PR-"пироҳани" обрӯю эътибори ширкат, бонк, ҳаракати ҷамъиятию сиёсӣ, корхонаи давлатӣ, роҳбар ва ғайра.
Скайнет/ скайнет/ skynet - (аз англисии SkyNet – «шабакаи осмонӣ») – ҳуши маснӯӣ, рамзи барномае, ки дар филми амрикоии илмӣ-фантастикии "Терминатор" аз назорати инсон хориҷ шуд.
Сниппет/ сниппет/ snippet - (аз англисии snippet – қитъа, порча) - блоки дорои маълумот дар бораи саҳифа дар шабакаи иҷтимоӣ, ки ҳангоми нусхабардории истинод ба равзанаи эҷоди паём ба таври худкор сохта мешавад. Аз тасвир, сарлавҳа ва тавсифи саҳифа иборат аст. Ангуштзании сниррет корбарро ба сомона мебарад.
Сомонаи расмӣ/ официальный сайт/ official site - маҷмӯи иттилооти расмӣ дар шакли электронӣ ва воситаҳои таомулӣ, ки аз тарафи вазорату идораҳо ва дигар ниҳодҳои давлатӣ, инчунин ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва тиҷоратӣ ба шаҳрвандон дар шабакаи Интернет пешниҳод мешаванд.
Сторителлинг/ сторителлинг/ storytelling/- (аз англисии storytelling – ҳикоят кардан) – маҳорати достонсароӣ, эҷоди асарҳои журналистии чандрасонаӣ.
Стрим/ стрим/ stream/- (аз англисии stream – села) – пахши зиндаи видеоӣ бо истифода аз хадамоти мухталиф дар шабакаҳои иҷтимоӣ (Facebook, YouTube) дар вақт ва замони воқеӣ. Дар вақти пахш метавонед ончиро, ки дар ҳоли ҳозир дар ҷои воқеа рух медиҳад, нишон диҳед, бинандагоро дар гуфтугӯ ва ҳамкорӣ ҷалб намоед.
Суггестио/ суггестия/ suggestion/ - таҳмили равонии фикри муайян, идея ё баёнияҳо ба шахс аст, ки бидуни асосҳои мантиқӣ ва далелҳо пешниҳод мешавад. Усули суггестио бахусус нисбат ба одамоне, ки сатҳи фикронии интиқодиашон паст аст, бисёр хуб таъсир мекунад. Зеро барои он ки дар зеҳни шахси муайян фикр ё идеяе ҷой шавад, ҳеҷ гуна далел ва исбот лозим намешавад.
Суханнигор/ спичрайтер/ speechwriter – мутахассиси имиҷсоз, ки бо таҳия ва таҳрири матни суханрониҳои сиёсатмадорон, арбобони ҷамъиятӣ, соҳибкорон ва ё роҳбарони ин ё он ниҳодҳо машғуланд.
Тт
Таблиғоти (рекламаи) матнӣ/ контекстная реклама/ contextual advertising – навъе аз таблиғоти интернетӣ аст, ки эълонро ба корбарон вобаста ба заминаи мӯҳтавои манбаъҳои боздидшуда нишон медиҳад.
Таблиғоти ҳамсон/ нативная реклама / native advertising- (аз англисии native – бумӣ, ватанӣ) –
таблиғоти табии мутаносиб бо қолаби сомонае, ки дар он мунташир мешавад. Дар он ҳеҷ гуна таҳмили хашмини номи тиҷорать вуыуд надорад. Баракс он ба муҳтаво ба таври органикӣ мутобиқат мекунад ва хонандагонро озор намедиҳад. Таблиғоти ҳамсон амалан аз мақолаҳои редаксия фарқ намекунад ва қолабҳои мақолаҳоро эҷодкорона таҷдид менамояд.
Тарғибот/ пропаганда/ рropaganda ( аз лотинии рropaganda - бояд паҳн карда шавад), яъне паҳн кардани ҳама гуна ғоя бо мақсади ҷалби тарафдорон аст. Тарғибот - иттилоотест, ки воқеӣ нест ва пеш аз ҳама барои таъсир расонидан ба одамон ва рафтору амалҳои онҳо истифода мешавад. Дар тарғибот усули махсус аксар вақт тавассути ба таври интихобӣ пешниҳод кардани далелҳо барои ҳавасмандӣ ва ё бовар кунонидани мухотабон корбаст мешавад.
Тарҳи муҳтаво/ контент-план/ content planning - рӯйхати мавзӯъҳои имконпазир барои давраи муайяни вақт – як ҳафта ё моҳ аст. Дар нақшаи редаксионӣ танҳо матнҳо дохил мешаванд, дар тарҳи муҳтаво бошад (одатан барои шабакаҳои иҷтимоӣ) намудҳои гуногуни матлабҳо, ки ба рӯзҳо тақсим карда шудаанд. Қисми муҳими чунин омодагиҳо дар он аст, ки бояд ба
эҳтиёҷоти хонандагон ҷавобгӯ бошанд.
Тафаккури гузида/ клиповое мышление/ clip thinking- аз вожаи англисии clip «порае аз матн», «буриш» - навъи тафаккур, ки дар он фард иттилоотро қитъа-қитъа ва бо пораҳои кӯтоҳу тасвирҳои возеҳ дарк мекунад. Ӯ тамаркуз карда наметавонад ва пайваста як нуқтаро ба нуқтаи дигар табдил медиҳад. Барои чунин одамон мутолиа ва коркарди матнҳои бузургҳаҷм, хусусан китобҳо, тамошои видеоҳо ва филмҳои тӯлонӣ ниҳоят душвор аст. Тафаккури гузида ба тафаккури системавӣ, ҳамоне, ки ба дарки амиқ ва систематизатсияи иттилоот дар заминаи амалҳои паq дар пай кумак мекунад, мухолиф аст.
Тафаккури интиқодӣ/ критическое мышлениие/ critical thinking (аз юнонӣ kritikos - «нақд, интиқод») - маҳорати дастёбӣ ба дониш, таҷриба ва таҳлил, арзёбӣ ва қазовати огоҳона, баёни нуқтаи назари шахсӣ дар масъалаҳои мавриди баррасӣ ва тавонмандии истифода аз дониш дар ҳолатҳои маъмулӣ ва ғайримаъмулӣ аст.
Таъқиб/ травля/ bullying – пайгарди хашмгинонаи як шахс аз ҷониби шахси дигар ё дигарон аст, ки метавонад бо роҳҳои гуногун, аз ҷумла, шӯхиҳои фаҳш, дашном, ҳатто латукӯб зуҳур кунад. Ҳадафи онҳое, ки тарсонидан ва ба худ мутеъ кардани ҷабрдида аст.
Таъомулӣ/ интерактивный/ interactive - (аз англисии interaction – мутақобила, ҳамкорӣ) – муоширатӣ, бар асоси ҳамкории мутақобила. Таъомул - имкони робитаи мутақобила бо мухотаб, ҳамкории корбар ва нашрия.
Тоҷнет/таджнет/tajnet/ – қисмати тоҷикӣ ва бахши миллии шабакаи Итернет аст. Истилоҳ барои умумият додани тамоми сайтҳои воқеъ дар минтақаи домана бо пасванди .tj истифода мешавад. Минтақаи доманаи миллии Тоҷикистон 11 декабри соли 1997 ба қайд гирифта шудааст.
Трафик/ трафик/ trafic - (аз англисии trafic – ҳаракат) – миқдори боздидкунандагоне, ки аз ҳамаи манбаъҳо дар як воҳиди муайни вақт ба сомона ташриф овардаанд.
Тролл/ тролль/ trolling/- вожае, ки аз калимаи англисии trolling пайдо шудааст. Троллинг дар интернет пеш аз ҳама провокатсия ва эҷоди баҳси шадид аст. Тролл шахсе аст, ки паёмҳои беадабона ва иғвоангезро дар Интернет эҷод мекунад. Масалан, дар маҳфилҳои гуфтугӯ (форум) дар баҳсҳо дахолат карда, ширкаткунандагони онро таҳқиру тавҳин мекунад. Тролл на ҳамеша корбари анонимӣ аст, бисёр вақт троллҳо шахсияти худро пинҳон намекунанд. Баъзан ҳатто шахсиятҳои машҳур, аз қабили блогерҳо, сиёсатмадорон ва ё аҳли эҷод низ рӯирост бо троллинг машғул мешаванд.
Таблиғоти ҳамсон/ нативная реклама / native advertising- (аз англисии native – бумӣ, ватанӣ) –
таблиғоти табии мутаносиб бо қолаби сомонае, ки дар он мунташир мешавад. Дар он ҳеҷ гуна таҳмили хашмини номи тиҷорать вуыуд надорад. Баракс он ба муҳтаво ба таври органикӣ мутобиқат мекунад ва хонандагонро озор намедиҳад. Таблиғоти ҳамсон амалан аз мақолаҳои редаксия фарқ намекунад ва қолабҳои мақолаҳоро эҷодкорона таҷдид менамояд.
Тарғибот/ пропаганда/ рropaganda ( аз лотинии рropaganda - бояд паҳн карда шавад), яъне паҳн кардани ҳама гуна ғоя бо мақсади ҷалби тарафдорон аст. Тарғибот - иттилоотест, ки воқеӣ нест ва пеш аз ҳама барои таъсир расонидан ба одамон ва рафтору амалҳои онҳо истифода мешавад. Дар тарғибот усули махсус аксар вақт тавассути ба таври интихобӣ пешниҳод кардани далелҳо барои ҳавасмандӣ ва ё бовар кунонидани мухотабон корбаст мешавад.
Тарҳи муҳтаво/ контент-план/ content planning - рӯйхати мавзӯъҳои имконпазир барои давраи муайяни вақт – як ҳафта ё моҳ аст. Дар нақшаи редаксионӣ танҳо матнҳо дохил мешаванд, дар тарҳи муҳтаво бошад (одатан барои шабакаҳои иҷтимоӣ) намудҳои гуногуни матлабҳо, ки ба рӯзҳо тақсим карда шудаанд. Қисми муҳими чунин омодагиҳо дар он аст, ки бояд ба
эҳтиёҷоти хонандагон ҷавобгӯ бошанд.
Тафаккури гузида/ клиповое мышление/ clip thinking- аз вожаи англисии clip «порае аз матн», «буриш» - навъи тафаккур, ки дар он фард иттилоотро қитъа-қитъа ва бо пораҳои кӯтоҳу тасвирҳои возеҳ дарк мекунад. Ӯ тамаркуз карда наметавонад ва пайваста як нуқтаро ба нуқтаи дигар табдил медиҳад. Барои чунин одамон мутолиа ва коркарди матнҳои бузургҳаҷм, хусусан китобҳо, тамошои видеоҳо ва филмҳои тӯлонӣ ниҳоят душвор аст. Тафаккури гузида ба тафаккури системавӣ, ҳамоне, ки ба дарки амиқ ва систематизатсияи иттилоот дар заминаи амалҳои паq дар пай кумак мекунад, мухолиф аст.
Тафаккури интиқодӣ/ критическое мышлениие/ critical thinking (аз юнонӣ kritikos - «нақд, интиқод») - маҳорати дастёбӣ ба дониш, таҷриба ва таҳлил, арзёбӣ ва қазовати огоҳона, баёни нуқтаи назари шахсӣ дар масъалаҳои мавриди баррасӣ ва тавонмандии истифода аз дониш дар ҳолатҳои маъмулӣ ва ғайримаъмулӣ аст.
Таъқиб/ травля/ bullying – пайгарди хашмгинонаи як шахс аз ҷониби шахси дигар ё дигарон аст, ки метавонад бо роҳҳои гуногун, аз ҷумла, шӯхиҳои фаҳш, дашном, ҳатто латукӯб зуҳур кунад. Ҳадафи онҳое, ки тарсонидан ва ба худ мутеъ кардани ҷабрдида аст.
Таъомулӣ/ интерактивный/ interactive - (аз англисии interaction – мутақобила, ҳамкорӣ) – муоширатӣ, бар асоси ҳамкории мутақобила. Таъомул - имкони робитаи мутақобила бо мухотаб, ҳамкории корбар ва нашрия.
Тоҷнет/таджнет/tajnet/ – қисмати тоҷикӣ ва бахши миллии шабакаи Итернет аст. Истилоҳ барои умумият додани тамоми сайтҳои воқеъ дар минтақаи домана бо пасванди .tj истифода мешавад. Минтақаи доманаи миллии Тоҷикистон 11 декабри соли 1997 ба қайд гирифта шудааст.
Трафик/ трафик/ trafic - (аз англисии trafic – ҳаракат) – миқдори боздидкунандагоне, ки аз ҳамаи манбаъҳо дар як воҳиди муайни вақт ба сомона ташриф овардаанд.
Тролл/ тролль/ trolling/- вожае, ки аз калимаи англисии trolling пайдо шудааст. Троллинг дар интернет пеш аз ҳама провокатсия ва эҷоди баҳси шадид аст. Тролл шахсе аст, ки паёмҳои беадабона ва иғвоангезро дар Интернет эҷод мекунад. Масалан, дар маҳфилҳои гуфтугӯ (форум) дар баҳсҳо дахолат карда, ширкаткунандагони онро таҳқиру тавҳин мекунад. Тролл на ҳамеша корбари анонимӣ аст, бисёр вақт троллҳо шахсияти худро пинҳон намекунанд. Баъзан ҳатто шахсиятҳои машҳур, аз қабили блогерҳо, сиёсатмадорон ва ё аҳли эҷод низ рӯирост бо троллинг машғул мешаванд.
Фф
Фаббинг/ фаббинг/ phabbing - (аз забони инглисӣ phabbing – муносибати беэҳтиётона, phone - телефон) - одати дар вақти сӯҳбати зинда худро доимо бо телефон ё дигар абзори рақамӣ андармон кардан аст ва инро метавон вобастагӣ ҳам номид. Фаббинг ин як навъ бепарвои ба ҳарфҳои ҳамсуҳбатон буда, на танҳо муносибатҳои ҳамарӯзаро хароб мекунад, балки ба рӯҳияи инсон таъсири манфӣ мерасонад. Тибқи гуфтаи пажӯҳишгарон, занон нисбат ба мардон бештар ба фаббинг гирифтор мешаванд. Гузашта аз ин, ин одат сирояткунанда аст. Масалан, агар дӯсти шумо машғули бозӣ бо телефони худ бошад, пас шумо низ мехоҳед, ки телефонатонро ба даст гиред.
Фановариҳои иттилоотӣ/ информационные технологии / Information technology - маҷмӯи воситаҳои барномавӣ ва тарзҳои истифодаи онҳо барои ҷустуҷӯ, коркард, нигоҳдорӣ, ирсол ва қабули иттилоот;
Фановариҳои чандрасонаӣ/ мультимедийные технологии / multimedia technologies- технологияҳое, ки имконияти истифодаи овоз ва видеоро таъмин мекунанд.
Фановариҳои io/ io технологии/ io technologies - системаи таҳлили таҳририя барои тарҳҳои расонаӣ; рафтори хонандагонро назорат мекунад, иштироки онхоро арзёбӣ мекунад, имкон медихад сифат ва муваффакияти ҳар як матлаб муайян карда шавад.
"Фарбеҳии иттилоотӣ"/ "информационное ожирение/ informational obesity - (аз забони англисӣ - information overload или infobesity) бинобар дастрасии миқдори зиёди иттилоот ба ҳамагон ба як эпидемияи ҷомеаи муосир табдил ёфтааст. Аз сабаби ҷараёни бузурги иттилоот одамон фурсат намеёбанд маълумотро таҳлил ва ҳазм кунанд. Аз ин рӯ сатҳи тафаккури интиқодӣ ба поён меравад, ҷудо кардани хабарҳои "фейкӣ" аз ростин ва қабули қарор мушкилтар мешавад. Бовар кунонидани одамон ба маълумоти гуногун осонтар мегардад.
Фишинг/ фишинг/ phishing − аз калимаи англисии phishing "моҳидорӣ" гирифта шуда, як навъ қаллобӣ дар интернет аст, ки ҳадафи он ба даст овардани иттилооти шиносоии корбар (логин ва гузарвожаҳои кортҳои бонкӣ, ҳисобҳо) мебошад. Фишинг яке аз намудҳои муҳандисии иҷтимоӣ буда, дар заминаи надонистани амнияти шабакавии корбарон зуҳур кардааст: аз ҷумла, қисми зиёди корбарон намедонанд, ки сомонаҳои хизматрасон ҳеҷ гоҳ аз муштариёни худ хоҳиш намекунанд, ки маълумотро дар бораи ҳисоби худ, логин, гузарвожа ва ғайраро ба онҳо хабар диҳанд.
Фрейм/ фрейм/ frame - унсурҳои фановарие, ки дар забони нишонагузорӣ барои дохил намудани захираҳои иттилоотӣ истифода мешаванд. Фреймҳо тақсим намудани саҳфаро ба қисмҳои мустақиле, ки ба ҳар яки онҳо HTML ҳуҷҷатро ворид кардан мумкин аст, имконият медиҳанд. Ҳамин тавр, истифодабаранда метавонад якбора якчанд ҳуҷҷатро аз назар гузаронад.
Фановариҳои иттилоотӣ/ информационные технологии / Information technology - маҷмӯи воситаҳои барномавӣ ва тарзҳои истифодаи онҳо барои ҷустуҷӯ, коркард, нигоҳдорӣ, ирсол ва қабули иттилоот;
Фановариҳои чандрасонаӣ/ мультимедийные технологии / multimedia technologies- технологияҳое, ки имконияти истифодаи овоз ва видеоро таъмин мекунанд.
Фановариҳои io/ io технологии/ io technologies - системаи таҳлили таҳририя барои тарҳҳои расонаӣ; рафтори хонандагонро назорат мекунад, иштироки онхоро арзёбӣ мекунад, имкон медихад сифат ва муваффакияти ҳар як матлаб муайян карда шавад.
"Фарбеҳии иттилоотӣ"/ "информационное ожирение/ informational obesity - (аз забони англисӣ - information overload или infobesity) бинобар дастрасии миқдори зиёди иттилоот ба ҳамагон ба як эпидемияи ҷомеаи муосир табдил ёфтааст. Аз сабаби ҷараёни бузурги иттилоот одамон фурсат намеёбанд маълумотро таҳлил ва ҳазм кунанд. Аз ин рӯ сатҳи тафаккури интиқодӣ ба поён меравад, ҷудо кардани хабарҳои "фейкӣ" аз ростин ва қабули қарор мушкилтар мешавад. Бовар кунонидани одамон ба маълумоти гуногун осонтар мегардад.
Фишинг/ фишинг/ phishing − аз калимаи англисии phishing "моҳидорӣ" гирифта шуда, як навъ қаллобӣ дар интернет аст, ки ҳадафи он ба даст овардани иттилооти шиносоии корбар (логин ва гузарвожаҳои кортҳои бонкӣ, ҳисобҳо) мебошад. Фишинг яке аз намудҳои муҳандисии иҷтимоӣ буда, дар заминаи надонистани амнияти шабакавии корбарон зуҳур кардааст: аз ҷумла, қисми зиёди корбарон намедонанд, ки сомонаҳои хизматрасон ҳеҷ гоҳ аз муштариёни худ хоҳиш намекунанд, ки маълумотро дар бораи ҳисоби худ, логин, гузарвожа ва ғайраро ба онҳо хабар диҳанд.
Фрейм/ фрейм/ frame - унсурҳои фановарие, ки дар забони нишонагузорӣ барои дохил намудани захираҳои иттилоотӣ истифода мешаванд. Фреймҳо тақсим намудани саҳфаро ба қисмҳои мустақиле, ки ба ҳар яки онҳо HTML ҳуҷҷатро ворид кардан мумкин аст, имконият медиҳанд. Ҳамин тавр, истифодабаранда метавонад якбора якчанд ҳуҷҷатро аз назар гузаронад.
Хадамоти онлайнӣ /онлайн сервис/ online service - хизмате, ки дар вақти воқеӣ тавассути шабакаи таҳвили маълумот расонида мешавад.
Ҳҳ
Ҳадафгузорӣ (тарҷетинг)/ таргетинг/ targeting - (аз англисии target – ҳадаф, мақсад) – интихоби гуруҳҳои мақсаднок аз байни мухотабони кулл, ки мумкин аст ба маводи муайян ё таблиғоти хос шавқ ва таваҷҷуҳ доранд.
Ҳайлайтс/ хайлайтс/ highlights – истуриҳои Инстаграм (Instagram stories), ки метавон барои бештар аз 24 соат ҳифзу захира намуд. Онҳоро метавон дар профайл "мустаҳкам" ва аз рӯи мавзуъҳо тақсим кард.
Ҳайп (ҳаёҳу)/ хайп/ hype - (аз англисии hype – ҳаёҳу, шӯру ғавғо) – эҷоди як шӯру ғавғои маснӯӣ дар атрофи ин ё масъала, ки ҳадафа аз он ба даст овардани теъдоди қобили таваҷҷуҳи клик ва боздид матлабҳо аст; кор ба хотири трафик ва ҷалбу ҷазби анбуҳи мухотабон.
Ҳамгироӣ/ конвергенция/ convergence – раванде дар индустрияи расонаҳо, ки ба рушди технологшияҳои рақамӣ алоқаманд буда, боиси ҳамоиши васоити ахбори оммаи мухталиф дар заминаи як пойгоҳ ба хотири истеҳсоли муҳтавои муштарак ва интишори он дар медиаплатформаҳои гуногун мегардад. Ҳамгироӣ боиси зуҳури навъҳои нави расонаҳо, қолабҳои ҷадиди пешниҳоди муҳтаво, ҳамчунин тағйироти ҷаҳонии индустрияи расонаҳо мешавад.
Ҳассосияти гендерӣ/ гендерная чувствительность/ gender sensitivity - сиёсат ва барномаҳо, ки махсусиятҳои ба ҳаёти ҳам занон ва ҳам мардон дахлдорро ба инобат мегиранд ва дар заминаи ин барои бартараф намудани нобаробариҳо ва мусоидат барои баробарии гендерӣ, аз ҷумла тақсимоти баробари захираҳо бо назардошти паҳлӯҳои гендерӣ равона шудаанд (https://eige.europa.eu/).
Ҳаштаг/ хэштег/ hashtag – барчаспи махсусе, ки ба паёмҳо (интишорот) дар шабакаҳои иҷтимоӣ илова карда мешавад. Ин ба шумо барои дарёфти постҳои монанд ба он кӯмак мекунад. Одатан қабл аз ххҳаштаг аломати махсуси (панҷара) # гузошта мешавад, масалан #Душанбе
Ҳисса/ сегмент/ segment - (аз англисии segment-"қисм, ҷузъ, ҳисса") - гурӯҳи истеъмолкунандагон ё мухотабони ҳадаф, ки ба фаъолияти маркетингии фурӯшандаи иттилоот ё хизматрасонии иттилоотӣ тахминан як хел таваҷҷӯҳ зоҳир мекунанд.
Ҳиссабандӣ/ сегментация/ segmentation – муайян кардани ҳиссаҳои бозор, гурӯҳи муайяни истеъмолкунандагон ва мухотабони ҳадаф, ки аз рӯи нишонаҳои иҷтимоию психологӣ, демографӣ ва ҷуғрофӣ муттаҳид гардида, ба фаъолияти маркетингии фурӯшандаи иттилоот ё хизматрасонии таваҷҷӯҳи яксон доранд.
Ҳисоб/ аккаунт/ account – ҳисобе, ки барои айниятсозӣ ва иҷозат додани корбар дар сомона хидмат мекунад. Барои эҷод кардани ҳисоб, аз корбар хоҳиш карда мешавад, ки тартиби бақайдгириро гузарад.
Ҳосили ҷустуҷӯ/ поисковая выдача/ search results - натиҷаҳои ҷустуҷӯ, ки низоми ҷустор бо дархости корбар манзур мекунад.
Ҳошиянависӣ/ аннотация/ annotation – тафсири мухтасари иттилоот ва маънои матни расонаии навъ ва жанри мухталиф.
Ҳубоби полоиш/ пузырь фильтров/ filter bubbles - истилоҳе, ки аз ҷониби фаъоли Интернет Эли Париер таҳия шуда, он ҳолати инзивои фикрӣ аст, ки эҳтимолан метавонад натиҷаи ҷустуҷӯҳои шахсӣ дар интернет бошад; вақте алгоритми сомона вебсайт муайян мекунад, ки корбар бар асоси иттилоот дар бораи макони хеш, кликзаниҳои пешина ва ҳаракатҳои мушаки роёна, баргузидаҳо ва таърихи ҷустуҷӯ бояд акнун кадом иттилоотро бубинад. Дар натиҷа сомонаҳо фақат ҳамон иттилоотеро нишон медиҳанд, ки ба аз боздидҳои қаблии корбар маншаъ мегиранд ва маъмулан тамоми иттилооти дигари дахлдор ба корбар намоиш дода намешавад. Тасмимҳои гирифташуда тавассути ин алгоритмҳо шаффоф нестанд.
Ҳувият/ менталитет/ mentality (аз лотинии mentalis –"ақлӣ, фикрӣ") – махсусиятҳои ҷаҳонбинӣ ва ҷаҳонфаҳмӣ, ки ба мутааллиқ будан ба фарҳангу миллат, тарбия, маълумот ва тарзи зиндагонӣ вобаста аст. Ба назар гирифтани ҳувият (менталитет) дар мавриди тайёр кардани чорабиниҳои таблиҳотию тарғиботӣ, яъне рекламавию пропагандистӣ, PR-компанияҳо ва дигар намудҳои фаъолияти маркетингӣ аҳмияти муҳим дорад.
Ҳуқуқи муаллиф/ авторское право/ copyright - аломати С, ки онро ҳамчун нишондиҳандаи ҳуқуқи муаллиф (истеҳсолкунанда) ва аломати ҳифозат дар маълумотномаҳои китоб ҷой медиҳанд; маҷмӯи ҳуқуқҳое, ки ба муаллиф ё эҷодкори асар имкон медиҳанд, то фаъолдияти дигаронро барои нусхабардорӣ, паҳн кардан ё тағйир додани асар маҳдуд намояд. Ҳуқуқи муаллиф дар бозор метавонад фурӯхта ё харида шавад.
Ҳунарпарварӣ/ меценатство/ patronage – пуштибонӣ кардани ташкилотҳо ва ходимони фарҳангу санъат, сарпарастии фарҳангӣ.
Ҳуҷраи хабар/ ньюсрум/ newsroom – ҳуҷрае, ки дафтари кории редаксия аст. Чун қоида он аз як толори барҳавою бузург бо мизҳои ҷудогона барои ҳар рӯзноманигор иборат аст.
Ҳуши сунъӣ/ искусственный интеллект/ artificial intelligence - 1) қобилияти низомҳои ҳушманд барои иҷрои амалкардҳои эҷодӣ, ки маъмулан анҷоми рисолати як одам ҳисобида мешуд. 2) технология, ё як самти илми муосир мебошад, ки роҳҳои таълим додани компютер, технологияи роботикунонидашуда ва системаи таҳлилиро монанди инсон оқилона фикр карданро меомӯзад. Дар асл, идеяи сохтани ҳуши (зеҳни) сунъӣ пеш аз ихтирои аввалин компютерҳо ба вуҷуд омада буд.
Ҳайлайтс/ хайлайтс/ highlights – истуриҳои Инстаграм (Instagram stories), ки метавон барои бештар аз 24 соат ҳифзу захира намуд. Онҳоро метавон дар профайл "мустаҳкам" ва аз рӯи мавзуъҳо тақсим кард.
Ҳайп (ҳаёҳу)/ хайп/ hype - (аз англисии hype – ҳаёҳу, шӯру ғавғо) – эҷоди як шӯру ғавғои маснӯӣ дар атрофи ин ё масъала, ки ҳадафа аз он ба даст овардани теъдоди қобили таваҷҷуҳи клик ва боздид матлабҳо аст; кор ба хотири трафик ва ҷалбу ҷазби анбуҳи мухотабон.
Ҳамгироӣ/ конвергенция/ convergence – раванде дар индустрияи расонаҳо, ки ба рушди технологшияҳои рақамӣ алоқаманд буда, боиси ҳамоиши васоити ахбори оммаи мухталиф дар заминаи як пойгоҳ ба хотири истеҳсоли муҳтавои муштарак ва интишори он дар медиаплатформаҳои гуногун мегардад. Ҳамгироӣ боиси зуҳури навъҳои нави расонаҳо, қолабҳои ҷадиди пешниҳоди муҳтаво, ҳамчунин тағйироти ҷаҳонии индустрияи расонаҳо мешавад.
Ҳассосияти гендерӣ/ гендерная чувствительность/ gender sensitivity - сиёсат ва барномаҳо, ки махсусиятҳои ба ҳаёти ҳам занон ва ҳам мардон дахлдорро ба инобат мегиранд ва дар заминаи ин барои бартараф намудани нобаробариҳо ва мусоидат барои баробарии гендерӣ, аз ҷумла тақсимоти баробари захираҳо бо назардошти паҳлӯҳои гендерӣ равона шудаанд (https://eige.europa.eu/).
Ҳаштаг/ хэштег/ hashtag – барчаспи махсусе, ки ба паёмҳо (интишорот) дар шабакаҳои иҷтимоӣ илова карда мешавад. Ин ба шумо барои дарёфти постҳои монанд ба он кӯмак мекунад. Одатан қабл аз ххҳаштаг аломати махсуси (панҷара) # гузошта мешавад, масалан #Душанбе
Ҳисса/ сегмент/ segment - (аз англисии segment-"қисм, ҷузъ, ҳисса") - гурӯҳи истеъмолкунандагон ё мухотабони ҳадаф, ки ба фаъолияти маркетингии фурӯшандаи иттилоот ё хизматрасонии иттилоотӣ тахминан як хел таваҷҷӯҳ зоҳир мекунанд.
Ҳиссабандӣ/ сегментация/ segmentation – муайян кардани ҳиссаҳои бозор, гурӯҳи муайяни истеъмолкунандагон ва мухотабони ҳадаф, ки аз рӯи нишонаҳои иҷтимоию психологӣ, демографӣ ва ҷуғрофӣ муттаҳид гардида, ба фаъолияти маркетингии фурӯшандаи иттилоот ё хизматрасонии таваҷҷӯҳи яксон доранд.
Ҳисоб/ аккаунт/ account – ҳисобе, ки барои айниятсозӣ ва иҷозат додани корбар дар сомона хидмат мекунад. Барои эҷод кардани ҳисоб, аз корбар хоҳиш карда мешавад, ки тартиби бақайдгириро гузарад.
Ҳосили ҷустуҷӯ/ поисковая выдача/ search results - натиҷаҳои ҷустуҷӯ, ки низоми ҷустор бо дархости корбар манзур мекунад.
Ҳошиянависӣ/ аннотация/ annotation – тафсири мухтасари иттилоот ва маънои матни расонаии навъ ва жанри мухталиф.
Ҳубоби полоиш/ пузырь фильтров/ filter bubbles - истилоҳе, ки аз ҷониби фаъоли Интернет Эли Париер таҳия шуда, он ҳолати инзивои фикрӣ аст, ки эҳтимолан метавонад натиҷаи ҷустуҷӯҳои шахсӣ дар интернет бошад; вақте алгоритми сомона вебсайт муайян мекунад, ки корбар бар асоси иттилоот дар бораи макони хеш, кликзаниҳои пешина ва ҳаракатҳои мушаки роёна, баргузидаҳо ва таърихи ҷустуҷӯ бояд акнун кадом иттилоотро бубинад. Дар натиҷа сомонаҳо фақат ҳамон иттилоотеро нишон медиҳанд, ки ба аз боздидҳои қаблии корбар маншаъ мегиранд ва маъмулан тамоми иттилооти дигари дахлдор ба корбар намоиш дода намешавад. Тасмимҳои гирифташуда тавассути ин алгоритмҳо шаффоф нестанд.
Ҳувият/ менталитет/ mentality (аз лотинии mentalis –"ақлӣ, фикрӣ") – махсусиятҳои ҷаҳонбинӣ ва ҷаҳонфаҳмӣ, ки ба мутааллиқ будан ба фарҳангу миллат, тарбия, маълумот ва тарзи зиндагонӣ вобаста аст. Ба назар гирифтани ҳувият (менталитет) дар мавриди тайёр кардани чорабиниҳои таблиҳотию тарғиботӣ, яъне рекламавию пропагандистӣ, PR-компанияҳо ва дигар намудҳои фаъолияти маркетингӣ аҳмияти муҳим дорад.
Ҳуқуқи муаллиф/ авторское право/ copyright - аломати С, ки онро ҳамчун нишондиҳандаи ҳуқуқи муаллиф (истеҳсолкунанда) ва аломати ҳифозат дар маълумотномаҳои китоб ҷой медиҳанд; маҷмӯи ҳуқуқҳое, ки ба муаллиф ё эҷодкори асар имкон медиҳанд, то фаъолдияти дигаронро барои нусхабардорӣ, паҳн кардан ё тағйир додани асар маҳдуд намояд. Ҳуқуқи муаллиф дар бозор метавонад фурӯхта ё харида шавад.
Ҳунарпарварӣ/ меценатство/ patronage – пуштибонӣ кардани ташкилотҳо ва ходимони фарҳангу санъат, сарпарастии фарҳангӣ.
Ҳуҷраи хабар/ ньюсрум/ newsroom – ҳуҷрае, ки дафтари кории редаксия аст. Чун қоида он аз як толори барҳавою бузург бо мизҳои ҷудогона барои ҳар рӯзноманигор иборат аст.
Ҳуши сунъӣ/ искусственный интеллект/ artificial intelligence - 1) қобилияти низомҳои ҳушманд барои иҷрои амалкардҳои эҷодӣ, ки маъмулан анҷоми рисолати як одам ҳисобида мешуд. 2) технология, ё як самти илми муосир мебошад, ки роҳҳои таълим додани компютер, технологияи роботикунонидашуда ва системаи таҳлилиро монанди инсон оқилона фикр карданро меомӯзад. Дар асл, идеяи сохтани ҳуши (зеҳни) сунъӣ пеш аз ихтирои аввалин компютерҳо ба вуҷуд омада буд.
Чч
Чандрасонаӣ/ мультимедиа/ multimedia/ – фановарие, ки ба шумо ҳангоми эҷоди муҳтаво имкон медиҳад матн, садо, видео, графика ва аниматсия ё тасвири мутаҳаррикро муттаҳид гардонед.
Ҷҷ
Ҷанги иттилоотӣ/ информационная война/ information warfare – ҷангест бо ёрии технологияҳои иттилоотӣ, ки дар он василаи асосии мубориза иттилоот аст. Дар ин бора бори аввал файласуф ва мунаққиди канадагӣ Маршалл МакЛуҳан соли 1962 дар китоби худ "Галактикаи Гутенберг" таъкид кардааст. Ҳадафи ҷанги иттилоотӣ бо роҳи интишори маълумоти бардурӯғ, сиёҳкунии рақибон ва тафсири тавсеаи ҳодисаҳо ба манфиат ва нафъи худ, ҷалб намудани афкори аксарият барои пуштибонии хеш аст. Ҳоло ин навъи муқовимат натанҳо дар ҷаҳони низомиён, балки дар муносибатҳои сиёсатмадорон, соҳибкорон, шоуменҳо, ҳизбу созмонҳо ва ғайра истифода мешавад.
Ҷаҳонвеб/ Всемирная паутина/ World Wide Web - сервисе, ки аз тариқи Интернет амал менамояд ва дастрасӣ ба ҳаҷми азиме аз муҳтаворо дар натиҷаи пешниҳоди се василаи аслӣ фароҳам мекунад: қолаби интишор - HyperText Markup Language (HTML); суроғаҳои марбут ба ҳар қисми иттилоот, ки ба унвони Манбаъёби якнавохт маъруф аст (URL); ва абзори интиқоли иттилоот аз тариқи Протоколи интиқоли абарматн (HyperText Transfer, http).
Ҷаҳонвеб/ Всемирная паутина/ World Wide Web - сервисе, ки аз тариқи Интернет амал менамояд ва дастрасӣ ба ҳаҷми азиме аз муҳтаворо дар натиҷаи пешниҳоди се василаи аслӣ фароҳам мекунад: қолаби интишор - HyperText Markup Language (HTML); суроғаҳои марбут ба ҳар қисми иттилоот, ки ба унвони Манбаъёби якнавохт маъруф аст (URL); ва абзори интиқоли иттилоот аз тариқи Протоколи интиқоли абарматн (HyperText Transfer, http).
Шш
Шабакаҳои иҷтимоӣ/ социальные сети/ social media - платформаҳои онлайнӣ дар Интернет мебошанд, ки одамон ва гурӯҳҳоро ҳатто вақте ки онҳо аз ҳам дуранд, пайваст мекунанд.
Шабакаи таҳвили маълумот/ сеть передачи данных/ data network - якҷоя кардани ду ё зиёда дастгоҳ (масалан, роёнаҳо) барои таҳвили маълумот байни ин дастгоҳҳо.
Шероза/ заставка/ splash screen – усули тақсим ва ҷудо кардани маводи иттилоотӣ дар матбуот, телевизион ва радио. Дар радио ба сифати шероза аксар вақт ягон порчаи асари мусиқӣ ё садои махсус (сигнал) истифода бурда мешавад. дар телевизион ин вазифаро ягон тасвир, манзараи табиат, ки одатан беҳаракат аст, иҷро мекунад. Шерозаро барои он истифода мебаранд, ки диққати аудитория ба дигар мавод ё мавзӯи оянда ҷалб карда шавад.
Шиор/ слоган/ slogan – фарохонии таблиғотӣ ё шиори таблиғотии кӯтоҳ ва ҷазоб; ибора ё ҷумлае, ки ба тариқи равшан ғояи таблиғот ё рисолати ин ё он корхона ва ё ташкилотро таҷассум мекунад. Дар таблиғоти иҷтимоӣ низ шиорҳо ба таври фаровон истифода мешаванд. Масалан, "Варзиш алайҳи нашамандӣ". Дар таблиғоти тиҷоратӣ аз шиорҳои умумӣ аз қабили "Боз ҳам наздиктар" бештар истифода мекунанд.
Ширинкома / горорар/ fee – ҳаққуламали миёнрав, агент; ҳаққи заҳмате, ки миёнравҳои варзишӣ, ё адибон, рассомон, оҳангсозон ва дигар эҷодкорон тибқи қарордод дарёфт мекунанд
Шохиси саводи расонаӣ / индекс медиаграмотности/ media literacy index - ҳамчун посух ба падидаи "пасоҳақиқат" (post truth) соли 2017 мушаххас шудааст. Он аз рӯи ҷадвали 100 нуқтаӣ ҳисоб карда шуда, нишондиҳандаҳои гуногун, аз ҷумла аз сатҳи озодии матбуот дар як кишвари мушаххас то натиҷаҳои таҳқиқоти байналмилалӣ, ки сатҳи умумии саводнокӣ ва маърифатии аҳолиро чен мекунанд, дарбар мегирад. Бо шарофати шохиси расонаӣ метавон гуфт, ки чӣ тавр сокинони кишварҳои мухталиф дар баробари иттилооти нодуруст ва таҳрифшуда тобоваранд, қодиранд, ки хабарҳои ҷаълиро ташхис ва дар муқобили таблиғот муқовимат кунанд.
Шабакаи таҳвили маълумот/ сеть передачи данных/ data network - якҷоя кардани ду ё зиёда дастгоҳ (масалан, роёнаҳо) барои таҳвили маълумот байни ин дастгоҳҳо.
Шероза/ заставка/ splash screen – усули тақсим ва ҷудо кардани маводи иттилоотӣ дар матбуот, телевизион ва радио. Дар радио ба сифати шероза аксар вақт ягон порчаи асари мусиқӣ ё садои махсус (сигнал) истифода бурда мешавад. дар телевизион ин вазифаро ягон тасвир, манзараи табиат, ки одатан беҳаракат аст, иҷро мекунад. Шерозаро барои он истифода мебаранд, ки диққати аудитория ба дигар мавод ё мавзӯи оянда ҷалб карда шавад.
Шиор/ слоган/ slogan – фарохонии таблиғотӣ ё шиори таблиғотии кӯтоҳ ва ҷазоб; ибора ё ҷумлае, ки ба тариқи равшан ғояи таблиғот ё рисолати ин ё он корхона ва ё ташкилотро таҷассум мекунад. Дар таблиғоти иҷтимоӣ низ шиорҳо ба таври фаровон истифода мешаванд. Масалан, "Варзиш алайҳи нашамандӣ". Дар таблиғоти тиҷоратӣ аз шиорҳои умумӣ аз қабили "Боз ҳам наздиктар" бештар истифода мекунанд.
Ширинкома / горорар/ fee – ҳаққуламали миёнрав, агент; ҳаққи заҳмате, ки миёнравҳои варзишӣ, ё адибон, рассомон, оҳангсозон ва дигар эҷодкорон тибқи қарордод дарёфт мекунанд
Шохиси саводи расонаӣ / индекс медиаграмотности/ media literacy index - ҳамчун посух ба падидаи "пасоҳақиқат" (post truth) соли 2017 мушаххас шудааст. Он аз рӯи ҷадвали 100 нуқтаӣ ҳисоб карда шуда, нишондиҳандаҳои гуногун, аз ҷумла аз сатҳи озодии матбуот дар як кишвари мушаххас то натиҷаҳои таҳқиқоти байналмилалӣ, ки сатҳи умумии саводнокӣ ва маърифатии аҳолиро чен мекунанд, дарбар мегирад. Бо шарофати шохиси расонаӣ метавон гуфт, ки чӣ тавр сокинони кишварҳои мухталиф дар баробари иттилооти нодуруст ва таҳрифшуда тобоваранд, қодиранд, ки хабарҳои ҷаълиро ташхис ва дар муқобили таблиғот муқовимат кунанд.
Ээ
Эҳсонкорӣ/ благотворительность/ charity – хайрот, ёрии моддиву маънавӣ ба эҳтиёҷмандон. Эҳсонкорӣ ҳамчун яке аз самтҳои асосии чорабиниҳои PR аз давраҳои қадим арзи вуҷуд карда, дар таълимоти дини зардуштӣ, масеҳӣ, ислом ва дигар мазҳабҳо ба сифати муҳимтарин арзишҳои ахлоқӣ решаҳои амиқ дорад. Дар ҷаҳони муосир ба амалҳои хайриявӣ шахсони воқеӣ, ташкилотҳо ва гурӯҳҳои иҷтимоии гуногун машғуланд, ки мақсадашон дастёб шудан ба обрӯю нуфузи воло ё дар сатҳи мавҷуда дар ҷомеа нигоҳ доштани маъруфият мебошад.
Эҷодиёт/ креатив/ creative - эҷоди сарватҳои нави моддӣ ва фарҳангӣ; кори рассомон, матннависон, консептуалистон ва дигар кормандони эҷодӣ дар cоҳаи таблиғот.
Эҷодкор/ креатор/ creator – корманди эҷодӣ дар соҳаи таблиғот. Шахсест, ки барои таҳия ва татбиқи ғояҳо ва лоиҳаҳои нави таблиғотӣ масъул аст. Дар айни замон, директори мушаххаси ширкатеро, ки барои лоиҳаҳои таблиғотӣ масъул аст, эҷодкор (креатор) меноманд.
Эҷодиёт/ креатив/ creative - эҷоди сарватҳои нави моддӣ ва фарҳангӣ; кори рассомон, матннависон, консептуалистон ва дигар кормандони эҷодӣ дар cоҳаи таблиғот.
Эҷодкор/ креатор/ creator – корманди эҷодӣ дар соҳаи таблиғот. Шахсест, ки барои таҳия ва татбиқи ғояҳо ва лоиҳаҳои нави таблиғотӣ масъул аст. Дар айни замон, директори мушаххаси ширкатеро, ки барои лоиҳаҳои таблиғотӣ масъул аст, эҷодкор (креатор) меноманд.
Вожаҳои сирф англисӣ
Adblock - як афзунаи (расширение) муругар аст, ки ба шумо имкон медиҳад, боргирӣ ва намоиши таблиғотро (рекламаро) ҳам дар саҳифаҳои сомона ва ҳам дар натиҷаи ҷустуҷӯ масдуд кунед.
Social Media Marketing (SMM) – маҷмӯи тадбирҳое, ки барои пешбурди захираҳои интернетӣ дар шабакаҳои иҷтимоӣ истифода мешаванд.
HTML (Hyper Text Markup Language) - забони нишонагузорӣ, ки барои сохтани веб - саҳифаҳо истифода шуда, метавонад дар мурургар инъикос шавад.
5G (аз англ. fif th generation — «насли панҷум») — насли панҷуми алоқаи мобилӣ, ки дар асоси меъёрҳои телеиртибототии (5G/IMT-2020) амал мекунад ва дар пайи меъёрҳои мавҷудаи 4G/IMTAdvanced сари кор омадааст. Меъёри телеиртибототии насли нав.
Social Media Marketing (SMM) – маҷмӯи тадбирҳое, ки барои пешбурди захираҳои интернетӣ дар шабакаҳои иҷтимоӣ истифода мешаванд.
HTML (Hyper Text Markup Language) - забони нишонагузорӣ, ки барои сохтани веб - саҳифаҳо истифода шуда, метавонад дар мурургар инъикос шавад.
5G (аз англ. fif th generation — «насли панҷум») — насли панҷуми алоқаи мобилӣ, ки дар асоси меъёрҳои телеиртибототии (5G/IMT-2020) амал мекунад ва дар пайи меъёрҳои мавҷудаи 4G/IMTAdvanced сари кор омадааст. Меъёри телеиртибототии насли нав.
Маводи мазкур дар доираи лоиҳаи "Чӣ гуна бояд расонаҳоро хонд ва дарк кард. Платформаи mediasavod.tj дар кӯмаки шумост" бо дастгирии моддии Шуъбаи Ташкилоти Байналмилалии Институти "Ҷамъияти Кушода" - "Бунёди Мадад" дар Тоҷикистон интишор шудааст.
Ақидаи муаллифон ва муҳтавои маводҳо метавонанд бо ақида ва мулоҳизоти Шуъбаи Ташкилоти Байналмилалии Институти "Ҷамъияти Кушода" - "Бунёди Мадад" дар Тоҷикистон мувофиқат накунанд.
Ақидаи муаллифон ва муҳтавои маводҳо метавонанд бо ақида ва мулоҳизоти Шуъбаи Ташкилоти Байналмилалии Институти "Ҷамъияти Кушода" - "Бунёди Мадад" дар Тоҷикистон мувофиқат накунанд.
© Ilhom Jamalian I 2019 - 2022 I Ҳамаи ҳуқуқҳо ҳифз шудаанд
Мудирият: ТҶ "Расонашиносӣ ва фарҳанги рақамӣ". РМА-510042459
Мудирият: ТҶ "Расонашиносӣ ва фарҳанги рақамӣ". РМА-510042459